Sự phát triển nhận thức là gì và cách đánh giá sự phát triển của trẻ?
Những năm đầu tiên thời thơ ấu là khoảng thời gian tuyệt vời cho việc phát triển trí não. Khả năng nhận thức thường đi kèm với trí nhớ, lập luận, khả năng giải quyết vấn đề và động não.
Để kiểm tra sự phát triển nhận thức của trẻ, cha mẹ hãy chú ý quan sát nếu trẻ thực hiện được những hoạt động sau và đánh giá số lần thực hiện các hoạt động này dựa trên 3 mức độ: thường xuyên, thỉnh thoảng và không bao giờ.
Những trẻ 3 tháng tuổi có thể thực hiện những hoạt động sau:
- Quay đầu hướng về nơi có ánh sáng và màu sắc rực rỡ
- Quay đầu hướng về phía có giọng nói
- Nhận ra được bình sữa hoặc ngực của mẹ
- Đáp lại khi cha mẹ lắc trống hoặc chuông
- Mở miệng ra khi được đút thìa
- Bắt chước được những hành động cha mẹ làm
- Khám phá các đồ vật mới bằng nhiều cách: lắc, đập, ném và thả
- Tìm thấy các đồ vật được dấu
- Tìm được chính xác những tấm ảnh có tên
- Bắt đầu biết cách sử dụng các đồ vật xung quanh: uống từ ly/cốc, đánh răng, gọi điện thoại, lắng nghe nhạc
Thúc đẩy sự phát triển nhận thức của trẻ
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường rất hiếu động và nghịch ngợm. Một trẻ 2 tháng tuổi thường học cách khám phá thế giới xung quanh bằng tay và mắt của mình. Thông qua việc trải nghiệm khám phá các món đồ mới, trẻ cũng học được cách giải quyết các vấn đề nảy sinh. Trò chơi trốn tìm (bịt mắt bắt dê) cũng giúp phát triển trí thông minh của trẻ khi trẻ bắt đầu hiểu tại sao cha (mẹ) lại biến mất hoặc xuất hiện.
Có thể giúp trẻ phát triển khả năng nhận thức bằng cách cho trẻ chơi trong một môi trường nhiều đồ vật lạ nhằm tăng khả năng cảm giác và nhận diện. Khi trẻ được phép chơi với một món đồ chơi theo cách riêng của mình thì cũng là lúc trẻ đối đầu với những vấn đề mới thú vị, có ý nghĩa, và thông qua việc giải quyết các vấn đề thú vị này, trẻ sẽ học nhanh hơn là phải giải quyết những vấn đề lạ do người khác đặt ra. Cha mẹ có thể hỗ trợ trẻ bằng cách đặt câu hỏi, chỉ ra mối quan hệ giữa 2 vật, thể hiện sự ủng hộ và khen ngợi trẻ.
Hình minh họa sự phát triển nhận thức ở trẻ
Tạo một môi trường giàu cảm giác và hoạt động để giúp trẻ phát triển nhận thức
Không gian sống của gia đình và ngoài vườn nên là những nơi cho trẻ trải nghiệm những cảm giác mới và khám phá các giác quan, ví dụ: cây cảnh, chậu hoa, bể cá, tranh ảnh và gương. Những vật giàu âm điệu như: âm nhạc, giọng nói, giai điệu, chuông, trống, hộp nhạc và tiếng các loài vật. Những vật giúp trẻ phát triển xúc giác: tượng điêu khắc, thức ăn, bùn, vẽ tranh bằng ngón tay và đồ ăn. Những vật giúp trẻ phát triển khứu giác: mùi bánh nướng, hương thơm của hoa, nông trại và cánh đồng. Những vật giúp trẻ phát triển khả năng vị giác: các bánh ăn nhẹ, bánh snack,…
Cha mẹ hãy cho trẻ chơi với nhiều đồ chơi và các vật dụng trong nhà, ví dụ như các bộ xây lắp nhà cửa (các mảnh đồ chơi không nên quá nhỏ), máy thu âm, nam châm, các chữ cái, súng nước, đèn pin, mảnh ghép, kính lúp, búp bê, thú nhồi bông, sách, tranh vẽ các loại.
Các trò chơi như trốn tìm, săn kho báu, game đánh đố, sắp xếp và phân loại, trò chơi bắt chước, làm theo cũng được khuyến khích cho trẻ.
Dạy trẻ cách phân biệt tên các vật thể trong môi trường xung quanh. Đọc sách cho trẻ, tập cho trẻ chơi các trò chơi như đọc sách cho búp bê, người thân.
