Phương pháp ngừa thai khẩn cấp

Ngừa thai khẩn cấp là gì?

Ngừa thai khẩn cấp (hay còn gọi là ngừa thai sau giao hợp) là việc sử dụng một số phương pháp để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn sau khi quan hệ tình dục không bảo vệ hoặc bảo vệ không đủ. Đây không phải là phương pháp phá thai, do dó không hiệu quả nếu đã mang thai.

Có những hình thức tránh thai khẩn cấp nào?

Hiện nay có 2 cách để tránh thai khẩn cấp phổ biến là sử dụng thuốc (còn gọi là viên uống sáng hôm sau)  và dụng cụ tử cung chứa đồng (IUD).

Thuốc ngừa thai khẩn cấp gồm những loại nào?

Có ba loại thuốc ngừa thai khẩn cấp:

• Thuốc chỉ chứa progestin.
• Thuốc ngừa thai phối hợp liều cao.
• Thuốc điều hoà thụ thể progesterone.

Xem thêm bài Những điều cần biết về thuốc tránh thai của BS. Bùi Thị Phương Loan và BS. Hoàng Thị Hồng Ly

Sử dụng loại thuốc chỉ chứa progestin như thế nào?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ chứa progestin là thuốc thường được sử dụng nhất, và Levonorgestrel là thuốc đã được công nhận bởi cơ quan thuốc và dược phẩm Hoa Kì. Có 2 cách sử dụng:

• Liều đơn: một viên duy nhất: levonorgestrel 1,5 mg.
• Liều đôi: uống 2 viên cách nhau mỗi 12 giờ: levonorgestrel 0,75 mg mỗi 12 giờ.

Thuốc phải được uống trong vòng từ 120 giờ, tuy nhiên, dùng càng sớm thì hiệu quả càng cao. Theo tổ chức y tế thế giới (WHO) tỉ lệ ngừa thai của phương pháp này khoảng 52 – 94 %. Có thể được sử dụng nhiều hơn một lần trong cùng một chu kỳ kinh nguyệt.

Thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ chứa progestin hoạt động  như thế nào?

Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai khẩn cấp chưa được biết rõ ràng, chủ yếu là ngăn cản sự rụng trứng, do đó, không có tác dụng nếu bạn đã mang thai và hiện nay vẫn chưa thấy tác dụng nguy hiểm gì cho thai nhi nếu mẹ có sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp.

Ngừa thai khẩn cấp phối hợp là gì?

Là việc sử dụng thuốc ngừa thai phối hợp gồm progestin và ethinyl estradiol trong viên thuốc ngừa thai phối hợp với liều cao hơn bình thường còn được gọi là công thức Yuzpe.

Khi được sử dụng với liều lượng cao hơn so với liều thông thường, thuốc ngừa thai phối hợp sẽ có tác dụng ngăn cản sự rụng trứng xảy ra.

Thuốc được uống thành 2 liều và cách nhau 12 giờ.

Tuy nhiên, phương pháp này không hiệu quả như thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ chứa progestin và có nhiều tác dụng phụ nên ngày nay hầu như rất ít sử dụng.

Bác sĩ hoặc dược sĩ có thể cho bạn biết bạn cần uống bao nhiêu viên, tuỳ vào loại thuốc mà bạn có. Bạn cũng có thể xem thông tin này tại trang web: http://www.not-2-late.com .

Ngừa thai khẩn cấp với thuốc điều hoà thụ thể progesterone là gì?

Chất điều hòa thụ thể progesterone như mifepristone, ulipristal acetate (UPA), trong đó ulipristal acetate 30 mg được sử dụng ngừa thai khẩn cấp ở Mỹ và các nước châu Âu và đã được công nhận, tuy nhiên mifepristone chỉ được sử dụng ở Trung Quốc và một vài nước trên thế giới.

Ulipristal có tác dụng ngừa  thai trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ tình dục không an toàn. Thuốc có tác dụng ngừa thai tương đương với thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ chứa progestin.

Do các ảnh hưởng của việc sử dụng lặp đi lặp lại ulipristal chưa được biết đến, chỉ nên sử dụng thuốc một lần trong một chu kỳ kinh nguyệt. Các biện pháp tránh thai không liên quan đến hormone, ví dụ như bao cao su, cũng nên được áp dụng sau khi dùng uliprisal cho đến khi có kỳ kinh nguyệt tiếp theo.

Sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp như thế nào?

Sử dụng Ulipristal và thuốc tránh thai phối hợp liều cao cần có sự chỉ định của bác sĩ. Thuốc viên ngừa thai chỉ chứa progestin có bán tại các nhà thuốc, bạn có thể trao đổi với dược sĩ tại nhà thuốc.

Dù đã sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp, tuy nhiên bạn vẫn có thể có thai trong chu kỳ kinh nguyệt này nếu có giao hợp không được bảo vệ. Do đó, nên sử dụng biện pháp tránh thai khác, như bao cao su, cho đến khi có kinh trở lại.  Bạn cũng có thể bắt đầu uống thuốc tránh thai, sử dụng miến dán tránh thai, hoặc vòng âm đạo ngay sau khi dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp, nhưng bạn cũng vẫn cần phải sử dụng một phương pháp ngừa thai khác cho đến khi có kinh trở lại.

Tác dụng phụ của thuốc ngừa thai khẩn cấp là gì?

Buồn nôn và nôn có thể xảy ra sau khi uống thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin và thuốc phối hợp liều cao. Tác dụng phụ thường thấy nhất là rối loạn kinh nguyệt, ra huyết bất thường hoặc rong huyết, thông thường kinh nguyệt có thể sớm hơn ở nhóm phụ nữ sử dụng thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin so với nhóm sử dụng ulipristal, điều này làm cho bạn yên tâm hơn. Ngoài ra có thể có các tác dụng phụ thoáng qua như:

• Đau bụng và chuột rút.
• Đau ngực.
• Nhức đầu.
• Chóng mặt.
• Mệt mỏi.

Thuốc ngừa thai khẩn cấp có an toàn không?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp chỉ sử dụng với liều ngắn ngày do đó an toàn cả ở nhóm phụ nữ khuyến cáo không nên sử dụng thuốc ngừa thai phối hợp liều thông thường. Tuy nhiên, không nên sử dụng như biện pháp ngừa thai lâu dài.

Có cần gặp bác sĩ sau khi sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp?

Không cần khám hay kiểm tra sau khi sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp. Tuy nhiên, bạn nên đến gặp bác sỹ nếu bạn bị trễ kinh để kiểm tra xem mình có mang thai không.

Nếu dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp mà có thai thì như thế nào?

Hiện nay, chưa có bằng chứng nào cho thấy thuốc ngừa thai khẩn cấp gây quái thai.

Ngừa thai khẩn cấp bằng dụng cụ tử cung là gì?

Dụng cụ tử cung chứa đồng phải được sử dụng trong vòng 5 ngày kể từ ngày có quan hệ tình dục không bảo vệ và tỷ lệ thành công là 99%. Phương pháp này cũng có thể được sử dụng như biện pháp ngừa  thai lâu dài.

Tuy nhiên, phương pháp này không thể tự áp dụng, bạn cần đến cơ sở y tế để được sử dụng, và có một số nhóm phụ nữ không được sử dụng dụng cụ tử cung.

Nếu bạn có thắc mắc khác, hãy liên hệ với bác sĩ sản khoa, bác sĩ phụ khoa.

Xem thêm bài "Phương pháp ngừa thai nội tiết phối hợp" của Bác sĩ Ths. Trần Mạnh Linh

Tài liệu tham khảo

https://www.acog.org/-/media/For-Patients/faq114.pdf