Vaccine (vắc-xin) còn được gọi là chủng ngừa, là những loại thuốc giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Chúng giúp huấn luyện hệ miễn dịch để nhận biết và tiêu diệt các tác nhân độc hại. Có 2 loại vaccine ung thư:
- Vaccine phòng ngừa.
- Vaccine điều trị.
Vaccine phòng ngừa ung thư
Các bác sĩ cung cấp vaccine phòng ngừa cho người khỏe mạnh để ngăn chặn một số bệnh ung thư. Giống như vaccine cho bệnh thủy đậu hoặc cúm. Chúng bảo vệ cơ thể khỏi các loại virus (siêu vi) gây bệnh. Chúng ta cần chủng ngừa trước khi virus này lây nhiễm (vì khi đã lây thì vaccine không còn tác dụng).
Có 2 loại vaccine phòng chống ung thư được Cơ Quan Quản Lý Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê chuẩn:
- Vaccine HPV. Vaccine bảo vệ chống lại virus Papilloma ở người (HPV). Nếu virus này viêm nhiễm kéo dài, nó có thể gây ra một số loại ung thư. Do vậy FDA đã phê chuẩn vaccine HPV để phòng ngừa:
- Ung thư cổ tử cung, âm đạo và âm hộ.
- Ung thư hậu môn.
- Mụn cóc sinh dục.
Lưu ý rằng ung thư vẫn có thể xảy ra ngay cả khi đã chủng ngừa. Và bạn cần tầm soát định kỳ nếu thuộc nhóm có nguy cơ cao. Ngoài ra, HPV cũng có thể gây ra các bệnh ung thư khác mà FDA đã không phê chuẩn vaccine, chẳng hạn như ung thư miệng.
- Vaccine viêm gan B. Vaccine này ngăn ngừa nhiễm virus viêm gan B (HBV). Nhiễm HBV lâu dài có thể gây ung thư gan. Hãy hỏi bác sĩ về việc liệu bạn có nên chủng ngừa HPV và/hoặc HBV hay không.
Vaccine điều trị ung thư
Vaccine điều trị ung thư là một loại liệu pháp miễn dịch. Các vaccine có tác dụng tăng cường hệ phòng thủ tự nhiên của cơ thể để chống lại một căn bệnh ung thư. Vaccine này được sử dụng cho người đã được chẩn đoán là mắc ung thư. Vaccine đang được kỳ vọng có thể:
- Ngăn chặn ung thư trở lại.
- Tiêu diệt bất kỳ tế bào ung thư nào vẫn còn trong cơ thể sau khi các phương pháp điều trị khác đã kết thúc.
- Ngăn chặn khối u phát triển hoặc lan rộng.
Cách vaccine điều trị ung thư hoạt động
Chất kháng nguyên là các chất trên bề mặt tế bào không phải là một phần bình thường của cơ thể (chất lạ). Hệ miễn dịch tấn công (thường là loại bỏ) các kháng nguyên này. Điều này còn giúp hệ miễn dịch “nhớ” để giúp nó phản ứng với những kháng nguyên đó trong tương lai.
Vaccine điều trị ung thư làm tăng khả năng nhận biết và tiêu diệt kháng nguyên liên quan tới ung thư của hệ miễn dịch. Thông thường, các tế bào ung thư có một số phân tử được gọi là kháng nguyên đặc hiệu trên bề mặt của chúng mà các tế bào khỏe mạnh không có. Khi các phân tử này được đưa vào người, các phân tử này sẽ kích thích và giúp hệ miễn dịch nhận biết, tiêu diệt các tế bào ung thư có các phân tử này trên bề mặt. Hầu hết vaccine ung thư cũng chứa tá dược (adjuvants), là những chất có thể giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch.
Một số vaccine ung thư được điều chế cho từng bệnh nhân. Các loại vaccine này được sản xuất từ mẫu khối u của người đó. Điều này có nghĩa là cần phẫu thuật để có đủ mẫu khối u để tạo ra vaccine. Một số vaccine ung thư khác nhắm vào các kháng nguyên cụ thể và được đưa vào cơ thể bệnh nhân có khối u có những kháng nguyên đó.
Hầu hết vaccine điều trị ung thư chỉ đang ở giai đoạn nghiên cứu qua các thử nghiệm lâm sàng. Đó là các nghiên cứu trên người liên quan đến các bệnh nhân tình nguyện, đồng ý tham gia sau khi hiểu rõ nguy cơ và lợi ích có thể có của liệu pháp mới. Thử nghiệm lâm sàng còn có yêu cầu khắt khe liên quan tới việc có đúng căn bệnh, giai đoạn bệnh và tổng trạng sức khỏe phù hợp.
Tuy nhiên, trong năm 2010, FDA đã phê chuẩn sipuleucel-T (Provenge) cho nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt di căn. Sipuleucel-T được điều chỉnh cho từng người thông qua một loạt các bước.
- Đầu tiên, các tế bào bạch cầu được tách ra khỏi máu của người bệnh.
- Sau đó, các tế bào bạch cầu được biến đổi trong phòng thí nghiệm. Để nhận biết và nhắm vào các tế bào ung thư tuyến tiền liệt.
- Tiếp theo, các tế bào này được đưa trở lại vào người qua tĩnh mạch, tương tự như khi truyền máu. Các tế bào đã được sửa đổi này sẽ “dạy” hệ miễn dịch tìm và tiêu diệt các tế bào ung thư tuyến tiền liệt.
Hạn chế của vaccine điều trị ung thư
Phát triển vaccine điều trị ung thư hoạt động rất khó vì:
- Các tế bào ung thư ức chế hệ miễn dịch. Đó là cách mà ung thư có thể phát triển ngay từ đầu. Các nhà nghiên cứu đang sử dụng tá dược trong vaccine để cố gắng khắc phục vấn đề này.
- Các tế bào ung thư phát triển từ các tế bào khỏe mạnh của một người. Kết quả là hệ miễn dịch không nhận ra được sự khác nhau giữa tế bào ung thư và tế bào bình thường để tiêu diệt.
- Các khối u lớn hoặc tiến triển rất khó loại bỏ bằng một loại vaccine. Đây là một trong nhiều lý do mà các bác sĩ thường kết hợp vaccine ung thư với phương pháp khác.
- Bệnh nhân hoặc người già có thể có hệ miễn dịch yếu. Cơ thể của họ có thể không có khả năng tạo ra phản ứng miễn dịch đủ mạnh sau khi chủng ngừa. Điều này hạn chế hoạt động của vaccine. Ngoài ra, một số phương pháp điều trị ung thư có thể “làm hỏng” hệ miễn dịch và hạn chế khả năng đáp ứng với vaccine.
Vì những lý do này, một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng vaccine điều trị có thể hoạt động tốt hơn khi khối u nhỏ, hoặc ung thư giai đoạn đầu.
Vaccine và thử nghiệm lâm sàng
Thử nghiệm lâm sàng rất quan trọng để tìm hiểu thêm về vaccine ung thư. Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm vaccine cho một số loại ung thư, bao gồm:
- Ung thư bàng quang. Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu hiệu quả của một loại vaccine được chế tạo từ một loại virus được biến đổi để tấn công các tế bào có biểu hiện HER2/neu (dương tính). Những tế bào này sống trên bề mặt của một số khối u ung thư bàng quang. Virus có thể “dạy” hệ miễn dịch tìm và tiêu diệt các tế bào khối u này. Các nhà nghiên cứu cũng đang so sánh liệu pháp điều trị ung thư bàng quang tiêu chuẩn với phương pháp kết hợp giữa liệu pháp tiêu chuẩn trên và vaccine.
- U não. Có rất nhiều nghiên cứu thử nghiệm vaccine điều trị nhằm vào các phân tử nhất định trên bề mặt các tế bào u não. Một số tập trung vào ung thư não mới được chẩn đoán. Số khác tập trung vào ung thư tái phát. Một số nghiên cứu bao gồm trẻ em và thanh thiếu niên.
- Ung thư vú. Một số nghiên cứu đang thử nghiệm vaccine điều trị ung thư vú, dùng đơn lẻ hoặc với các liệu pháp khác. Vaccine phòng ngừa cũng đang được nghiên cứu.
- Ung thư cổ tử cung. Nghiên cứu về vaccine điều trị trong các giai đoạn khác nhau của ung thư cổ tử cung cũng đang được tiến hành.
- Ung thư đại trực tràng. Các nhà nghiên cứu đang tạo ra các vaccine điều trị khuyến khích cơ thể tấn công các tế bào với các kháng nguyên được cho là gây ung thư đại trực tràng. Chúng bao gồm CEA, MUC1, guanylyl cyclase C và NY-ESO-1.
- Ung thư thận. Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm một số vaccine ung thư để điều trị ung thư thận. Họ cũng đang thử nghiệm vaccine để ngăn ngừa tái phát. Một loại vaccine đang được chuẩn bị từ khối u bệnh nhân để đưa vào cơ thể sau phẫu thuật. Các loại vaccine khác tạo ra từ các protein được tìm thấy trên bề mặt tế bào ung thư thận hoặc các tế bào mạch máu trong khối u.
- Bệnh bạch cầu. Các nghiên cứu vaccine điều trị cho nhiều loại bệnh bạch cầu khác nhau, như bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính (AML) và lympho mãn tính (CLL). Một số có nghĩa là để giúp các phương pháp điều trị khác. Chẳng hạn như cấy ghép tế bào gốc, làm việc tốt hơn. Các loại vaccine khác được làm từ tế bào ung thư và các tế bào khác của bệnh nhân. Để giúp hệ miễn dịch nhận ra và tiêu diệt ung thư.
- Ung thư phổi. Vaccine điều trị ung thư phổi trong các thử nghiệm lâm sàng hiện nay chủ yếu nhắm vào kháng nguyên định sẵn, bao gồm MAGE-3 và NY-ESO-1, được tìm thấy trong 42% và 30% ung thư phổi. Những loại khác nhắm vào các kháng nguyên như p53, survivin và MUC1.
- Ung thư tế bào hắc tố da (Melanoma). Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm một số vaccine, dùng đơn lẻ hoặc với các liệu pháp khác. Các tế bào ung thư bị phá hủy và kháng nguyên trong vaccine kích thích hệ miễn dịch tiêu diệt các tế bào ác tính khác trong cơ thể.
- U tủy (Myeloma). Một số thử nghiệm lâm sàng nghiên cứu vaccine ở những người bị đa u tủy gần thuyên giảm (near remission). Vaccine ở những người bị bệnh u tủy thể nhẹ (như smoldering) hoặc người cần phải cấy ghép tế bào gốc tự thân cũng đang được thử nghiệm.
- Ung thư tụy. Một số vaccine điều trị được thiết kế để tăng cường đáp ứng của hệ miễn dịch đối với tế bào ung thư tụy. Các vaccine này dùng đơn lẻ hoặc dùng kèm liệu pháp khác.
- Ung thư tuyến tiền liệt. Như đã nói ở trên, Sipuleucel-T là vaccine có thể sử dụng để điều trị cho nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt di căn. Bây giờ các nhà nghiên cứu đang muốn biết liệu vaccine này có giúp ích cho bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt ít tiến triển hay không.
Các câu hỏi để hỏi nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về việc tham gia thử nghiệm lâm sàng về vaccine điều trị ung thư. Hãy trao đổi với bác sĩ của bạn. Bạn có thể cân nhắc hỏi những câu hỏi sau:
- Các nhà nghiên cứu có thử nghiệm vaccine cho loại và giai đoạn ung thư của tôi không?
- Thử nghiệm lâm sàng tiến hành ở đâu?
- Vaccine là gì và nó hoạt động như thế nào?
- Vaccine này được tạo ra như thế nào? Tôi có cần phải lấy tế bào máu hoặc mô từ khối u để làm vaccine không?
- Tôi sẽ nhận được vaccine và với lịch trình như thế nào?
- Tôi cần vaccine trong bao lâu?
- Các phản ứng phụ có thể xảy ra là gì?
- Tôi có thể nhận vaccine với các phương pháp điều trị khác như xạ trị hoặc hóa trị không?
- Có lựa chọn điều trị nào khác cho bệnh này không?
- Có điều gì khác tôi cần biết không?
Tài liệu tham khảo
https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/how-cancer-treated/immunotherapy-and-vaccines/what-are-cancer-vaccines
0
