Thay đổi vị giác khi điều trị ung thư

Thay đổi vị giác

Thay đổi vị giác có thể xảy ra trong hoặc sau quá trình điều trị ở một số bệnh nhân ung thư. Sau đây là một số thay đổi mà bạn có thể cảm nhận:

• Các loại thực phẩm có vị khác so với trước kia, đặc biệt là thực phẩm có vị đắng, ngọt và/hoặc mặn.
• Một số thực phẩm chẳng còn vị nào cả.
• Tất cả các thức ăn đều có cùng một vị.
• Cảm thấy vị kim loại hay vị hóa chất trong miệng, đặc biệt là sau khi ăn thịt hoặc thực phẩm giàu protein.
• Thay đổi vị giác dẫn tới mất cảm giác thèm ăn, sụt cân và sợ thức ăn.

Vì vậy, nếu có bất cứ thay đổi nào về vị giác ảnh hưởng tới khả năng ăn uống, hãy báo ngay cho nhân viên y tế. Việc giảm các tác dụng phụ là một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc và điều trị bệnh ung thư. Lĩnh vực này được gọi là chăm sóc hỗ trợ, chăm sóc xoa dịu hay giảm nhẹ.

Nguyên nhân của thay đổi vị giác

Có một số nguyên nhân dẫn tới thay đổi vị giác, liên quan tới bệnh ung thư và điều trị ung thư. Hiểu được nguyên nhân có thể giúp bệnh nhân và nhân viên y tế cải thiện những thay đổi này.

Hóa trị

Thay đổi vị giác là tác dụng phụ thường gặp trong hóa trị. Một nửa số bệnh nhân hóa trị có thay đổi vị giác. Thay đổi vị giác do hóa trị thường dừng lại sau khi kết thúc điều trị từ 3 tới 4 tuần.

Sau đây là một số hóa chất thường gây thay đổi vị giác:

• Cisplatin (Platinol)
• Cyclophosphamide (Neosar)
• Doxorubicin (Adriamycin)
• Fluorouracil (5-FU, Adrucil)
• Paclitaxel (Taxol)
• Vincristine (Oncovin, Vincasar PFS)

Một số thuốc khác

• Một số thuốc giảm đau nhóm opioid: là thuốc giảm đau tác dụng lên hệ thần kinh trung ương
• Kháng sinh: là những thuốc điều trị nhiễm trùng
  

Xạ trị

Xạ trị vùng đầu cổ làm tổn thương các nhú vị giác và tuyến nước bọt, gây ra thay đổi vị giác. Xạ trị cũng có thể làm thay đổi khứu giác. Sự thay đổi khứu giác có thể làm thay đổi vị giác.

Thay đổi vị giác do xạ trị thường bắt đầu cải thiện từ 3 tuần tới 2 tháng sau khi kết thúc điều trị. Sự thay đổi vị giác có thể tiếp tục cải thiện trong khoảng một năm. Tuy nhiên, nếu tuyến nước bọt bị tổn thương, vị giác sẽ không thể phục hồi hoàn toàn như bình thường.

Một số nguyên nhân khác

• Phẫu thuật ở mũi, họng hoặc miệng
• Liệu pháp sinh học, như Interleukin-2 (aldesleukin)
• Khô miệng
• Tổn thương thần kinh vị giác
• Nhiễm khuẩn miệng
• Vấn đề về nướu răng
• Buồn nôn và nôn mửa

Xử trí vấn đề thay đổi vị giác

Thông thường, không có điều trị đặc hiệu cho các vấn đề về vị giác. Tuy nhiên, đôi khi điều trị nguyên nhân cũng có thể có ích. Ví dụ, điều trị nhiễm trùng khoang miệng, khô miệng, vấn đề nha khoa hoặc nướu răng có thể cải thiện sự thay đổi vị giác.

Thay đổi vị giác có thể gây khó khăn cho bệnh nhân trong việc ăn uống và duy trì cân nặng. Nếu có những vấn đề này, hãy báo cho bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Ngoài ra, cũng có thể xem xét những lời khuyên sau để đối phó với sự thay đổi vị giác:

• Chọn những thực phẩm có mùi vị ngon/thích hợp, ngay cả khi những thức ăn đó là chưa quen thuộc.
• Loại bỏ mùi thức ăn do nấu bằng cách sử dụng quạt xả, nấu ngoài trời hoặc mua thức ăn đã nấu chín. Thực phẩm ở nhiệt độ phòng hoặc để lạnh cũng có ít mùi hơn.
• Ăn các thức ăn lạnh hoặc đông lạnh có mùi vị ngon hơn thức ăn nóng. Tuy nhiên, tránh ăn lạnh nếu bạn đang điều trị hóa chất Oxaliplatin (Eloxatin). Thuốc này khiến cho bệnh nhân khó ăn hoặc uống bất cứ thứ gì lạnh.
• Sử dụng đồ nhựa và thủy tinh để giảm bớt mùi kim loại.
• Hãy thử kẹo cao su không có đường hoặc kẹo cứng với hương vị như bạc hà, chanh hoặc cam. Những hương vị này có thể giúp giảm vị đắng hoặc kim loại trong miệng.
• Nếu thịt đỏ không ngon, hãy thử các nguồn đạm/protein khác, chẳng hạn như thịt gia cầm, trứng, cá, bơ đậu phộng, đậu, hoặc các sản phẩm từ sữa.
• Ướp thịt trong nước trái cây, rượu vang ngọt, nước trộn salad, hoặc các loại nước sốt khác.
• Cho thêm gia vị là các loại thảo mộc, đường, chanh, hoặc nước sốt.
• Tránh ăn từ 1 đến 2 giờ trước khi hóa trị và đến 3 giờ sau khi hóa trị. Điều này giúp ngăn ngừa tình trạng chán ăn do buồn nôn và nôn.
• Rửa miệng bằng dung dịch muối ăn và bột nổi (baking soda, tránh nhầm với bột nở (baking powder)) trước bữa ăn. Hãy thử pha ½ muỗng cà phê muối ăn và ½ muỗng cà phê bột nổi trong một cốc nước ấm. Nó có thể giúp trung hòa các vị không ngon trong miệng.
• Giữ miệng sạch sẽ và khỏe khoắn bằng cách đánh răng thường xuyên và xỉa răng hàng ngày.
• Bổ sung kẽm sulfate có thể cải thiện vị giác cho một số người. Tuy nhiên, hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ chất bổ sung/thực phẩm dinh dưỡng nào, đặc biệt là trong thời gian điều trị tích cực.

Tài liệu tham khảo

http://www.cancer.net/navigating-cancer-care/side-effects/taste-changes