Biên dịch: Hoàng Mạnh Cường
Hiệu đính: Ths.Bs Nguyễn Hải Nam, Lê Hà Cảnh Châu
TRÊN TRANG NÀY: Bạn sẽ tìm thấy danh sách các xét nghiệm, quy trình và chẩn đoán hình ảnh thường quy các bác sĩ có thể sử dụng để tìm ra nguyên nhân của một vấn đề sức khỏe. Sử dụng menu dưới đây để xem các bài viết khác
Các bác sĩ sử dụng nhiều xét nghiệm để tìm kiếm hoặc chẩn đoán ung thư, hay đánh giá sự lan tràn của ung thư sang các cơ quan khác từ khối u ban đầu (được gọi là di căn). Ví dụ, ta có thể thấy được hình ảnh di căn bằng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh (là các phương pháp cho phép quan sát được những hình ảnh bên trong cơ thể). Ngoài ra, các xét nghiệm cũng được sử dụng để tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho bệnh nhân.
Đối với hầu hết các loại ung thư bao gồm cả sarcoma xương (u xương ác tính), sinh thiết là phương pháp chắc chắn nhất giúp bác sĩ biết được một bộ phận cơ thể có bị ung thư hay không. Trong sinh thiết, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ của vùng nghi ngờ để xét nghiệm giải phẫu bệnh. Điều quan trọng là những thành viên trong nhóm chăm sóc sức khỏe thực hiện sinh thiết phải có kinh nghiệm với loại khối u này và có khả năng loại bỏ khối u nếu cần thiết.
Dưới đây là danh sách các xét nghiệm có thể được sử dụng nhằm chẩn đoán sarcoma xương (u xương ác tính). Cần lưu ý sarcoma xương (u xương ác tính) chỉ có thể được chẩn đoán xác định bằng sinh thiết. Các xét nghiệm được liệt kê dưới đây không phải được sử dụng cho tất cả mọi bệnh nhân. Việc lựa chọn xét nghiệm nên được xem xét qua các yếu tố như:
- Loại ung thư nghi ngờ
- Dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng
- Tuổi và tổng trạng
- Các kết quả xét nghiệm trước đó
Bên cạnh thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm sau đây có thể được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ u xương ác tính. Những xét nghiệm này nên được thực hiện bởi một nhóm chăm sóc sức khỏe có kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị bệnh lý u xương.
Chẩn đoán hình ảnh
Chụp X-quang là phương pháp tạo ra hình ảnh của các cấu trúc bên trong cơ thể bằng cách sử dụng một lượng nhỏ bức xạ. Các bác sĩ sẽ chụp X-quang ở những khu vực bị sưng phù hoặc có u cục. Sarcoma xương (u xương ác tính) thường có một số đặc điểm chung có thể thấy trên phim X-quang. Sự xuất hiện của những đặc điểm này có thể gợi ý sự hiện diện của sarcoma xương (u xương ác tính).
- Chụp cắt lớp vi tính (CT scan hoặc CAT):
Chụp cắt lớp vi tính sử dụng tia X chụp từ các góc khác nhau để tạo nên những hình ảnh của các bộ phận bên trong cơ thể. Sau đó, máy tính sẽ kết hợp những hình ảnh này thành một hình ảnh 3 chiều chi tiết, từ đó giúp phát hiện các bất thường hay các khối u. Chụp CT cũng được sử dụng để đo kích thước của khối u. Thông thường, một loại thuốc nhuộm đặc biệt gọi là thuốc cản quang được đưa vào cơ thể trước khi chụp để cung cấp hình ảnh chi tiết hơn. Thuốc này được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân hoặc dùng dưới dạng thuốc viên hoặc chất lỏng để uống. Trong sarcoma xương (u xương ác tính), xét nghiệm này thường được sử dụng để khảo sát phổi – nơi mà sarcoma xương (u xương ác tính) hay di căn. CT scan cũng có thể được sử dụng tại vị trí khối u ban đầu để xác định các đặc điểm của khối u và sự liên quan của nó với các cấu trúc quan trọng khác. Xét nghiệm này sẽ được thực hiện trước khi sinh thiết để đảm bảo việc sinh thiết được thực hiện chính xác.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI).
MRI sử dụng từ trường (chứ không phải tia X) để tạo ra các hình ảnh chi tiết của cơ thể. MRI cũng có thể được sử dụng để đo kích thước của khối u. Một loại thuốc nhuộm đặc biệt gọi là thuốc cản từ được sử dụng trước khi chụp giúp tạo ra hình ảnh rõ ràng hơn. Thuốc cản từ có thể được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân hoặc dùng dưới dạng thuốc viên hoặc chất lỏng để uống. MRI tạo ra một hình ảnh dựa trên những đặc tính vật lý khác nhau của khối u. Phương pháp này được sử dụng để đánh giá thêm về vị trí khối u ban đầu. Tương tự như CT scan, MRI giúp bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình ung thư lên kế hoạch phẫu thuật. Các bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình ung thư là những bác sĩ chuyên phẫu thuật để loại bỏ khối u trên xương và mô mềm. Phẫu thuật sẽ loại bỏ vùng xương chứa khối u cùng với một phần mô khỏe mạnh xung quanh. Sinh thiết sẽ được thực hiện bởi một bác sĩ chỉnh hình ung thư hoặc một bác sĩ X quang can thiệp. Một số bác sĩ chuyên khoa ung thư có thể lựa chọn chụp CT, số khác lựa chọn MRI hoặc sử dụng cả hai, kết hợp với chụp X quang để khảo sát vị trí khối u ban đầu.
- Chụp cắt lớp phát xạ Positron (PET) hoặc chụp PET-CT:
Chụp PET thường được kết hợp với chụp CT scan (xem bên trên), được gọi là Chụp PET-CT. Tuy nhiên, bạn có thể nghe bác sĩ của bạn gọi thủ thuật này chỉ là chụp PET. Chụp PET là một cách để tạo ra hình ảnh của các cơ quan và mô bên trong cơ thể. Một lượng nhỏ hợp chất đường phóng xạ được tiêm vào cơ thể bệnh nhân, chất này được hấp thụ bởi các tế bào sử dụng nhiều năng lượng nhất. Bởi vì các tế bào ung thư có xu hướng tích cực sử dụng năng lượng, nó hấp thụ chất phóng xạ này nhiều hơn. Sau đó, máy quét sẽ phát hiện hợp chất này để tạo ra những hình ảnh bên trong cơ thể. Đối với sarcoma xương (u xương ác tính), phương pháp này được sử dụng để tìm khối u ở những vị trí khác trong cơ thể cách xa vị trí khối u ban đầu. Một số bác sĩ chuyên khoa ung thư thích sử dụng PET-CT hơn để khảo sát di căn xa (cùng với CT ngực), trong khi số khác hay sử dụng xạ hình xương (sẽ được mô tả dưới đây).
Xạ hình xương là phương pháp sử dụng chất đồng vị phóng xạ để khảo sát bên trong xương. Chất đồng vị phóng xạ sẽ được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân và sau đó, chúng bị lưu giữ tại các vùng khác nhau của xương và một máy quét đặc biệt được sử dụng để phát hiện ra các chất này. Những vùng xương khỏe mạnh sẽ thể hiện màu xám trên máy quét, trong khi đó, những vùng xương bất thường (thường là những vùng gây ra bởi khối u) sẽ hiện ra màu đen. Tuy nhiên, những vùng xương mới đang hình thành cũng có thể có màu đen tương tự như vùng gây ra bởi khối u và đây là điều bình thường. Xạ hình xương là phương pháp giúp xác định xem liệu u xương ác tính đã lan tràn sang các xương khác ngoài vị trí ban đầu hay chưa.
Sinh thiết
Sinh thiết là phương pháp lấy một lượng mô nhỏ để phân tích dưới kính hiển vi. Các xét nghiệm khác có thể gợi ý sự tồn tại của ung thư, tuy nhiên chỉ có sinh thiết mới có thể chẩn đoán chính xác. Mẫu mô sau khi được lấy ra sẽ được phân tích bởi các bác sĩ giải phẫu bệnh (các bác sĩ chuyên thực hiện các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm nhằm đánh giá các tế bào, mô và cơ quan để chẩn đoán bệnh).
Sinh thiết nên được thực hiện bởi một bác sĩ chuyên về các khối u ở xương. Sinh thiết thường được tiến hành trong lúc phẫu thuật. Tuy nhiên, đôi khi, các bác sĩ có thể sử dụng phương pháp sinh thiết bằng kim. Phương pháp này sử dụng một kim rỗng đưa vào trong khối u. Đối với các khối u xương, “sinh thiết lõi” có thể lấy lượng mô đủ lớn để chẩn đoán. Đối với các loại ung thư khác, có thể sử dụng phương pháp “chọc hút bằng kim nhỏ”. Phương pháp này sử dụng loại kim rất nhỏ và mỏng, tuy nhiên nó hiếm khi thích hợp cho bệnh sarcoma xương (u xương ác tính). Sarcoma xương (u xương ác tính) thường được chẩn đoán dựa trên các đặc điểm đặc trưng và sự xuất hiện của chúng dưới kính hiển vi. Ngoài ra, các bác sĩ có thể tiến hành phân tích gen hoặc các đặc điểm khác của các tế bào ung thư, thường là để phân biệt sarcoma xương (u xương ác tính) với các loại ung thư khác có các đặc điểm di truyền đặc trưng hơn.
Sau khi thực hiện xong các xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán, bác sĩ sẽ thông báo kết quả cho bạn. Nếu chẩn đoán xác định là ung thư, kết quả của những xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ mô tả bệnh ung thư. Việc này được gọi là phân giai đoạn.
Phần tiếp theo trong hướng dẫn này là Giai đoạn bệnh. Phần này giải thích các hệ thống bác sĩ sử dụng để mô tả mức độ của bệnh. Sử dụng menu để đọc một phần khác trong hướng dẫn này.
Tài liệu tham khảo
Osteosarcoma – Childhood and Adolescence: Diagnosis
