Biên dịch: Võ Trần Ngọc Y Lý
Hiệu đính: Ths.Bs Nguyễn Hải Nam, Lê Hà Cảnh Châu
Bài viết này giới thiệu một số thông tin cơ bản về chăm sóc y tế và theo dõi cho trẻ sau khi kết thúc điều trị ung thư và tầm quan trọng của việc này. Sử dụng menu dưới đây để xem các bài viết khác.
Việc chăm sóc cho trẻ mắc ung thư không chỉ dừng lại khi điều trị tích cực đã kết thúc mà phải tiếp tục kiểm tra để đảm bảo ung thư không tái phát, điều trị mọi tác dụng phụ và theo dõi sức khỏe toàn diện của trẻ. Những công việc đó được gọi là chăm sóc theo dõi. Tất cả trẻ em và thanh thiếu niên đã được điều trị ung thư, bao gồm cả sarcoma xương (u xương ác tính), cần được chăm sóc theo dõi suốt đời.
Chăm sóc theo dõi trẻ có thể bao gồm khám lâm sàng thường xuyên, xét nghiệm hoặc cả hai. Các bác sĩ muốn theo dõi sự phục hồi của trẻ trong nhiều tháng và nhiều năm tiếp theo. Những theo dõi chính đối với sức khỏe lâu dài của trẻ em và thanh thiếu niên được chẩn đoán sarcoma xương (u xương ác tính) là tình trạng tái phát u, sự xuất hiện một loại ung thư mới (gọi là ung thư thứ phát), các biến chứng của phẫu thuật chỉnh hình và các tác dụng muộn khác của điều trị ung thư.
Tìm hiểu thêm về tầm quan trọng của việc chăm sóc theo dõi ở đây.
Theo dõi tái phát hoặc ung thư thứ phát
Một trong những mục tiêu của chăm sóc theo dõi là đánh giá tái phát. Ung thư tái phát vì có những vùng nhỏ trong cơ thể có tế bào ung thư mà chưa bị phát hiện. Theo thời gian, các tế bào này tăng dần về số lượng cho đến khi chúng biểu hiện trên kết quả xét nghiệm hoặc gây ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng lâm sàng.
Trong suốt quá trình chăm sóc theo dõi, một bác sĩ nắm rõ bệnh sử của trẻ có thể đưa ra cho bạn những thông tin cụ thể về nguy cơ tái phát. Bác sĩ sẽ đặt những câu hỏi chi tiết về tình trạng sức khỏe của trẻ. Một số trẻ có thể được làm xét nghiệm máu hoặc thực hiện các chẩn đoán hình ảnh như một phần của việc chăm sóc và theo dõi sau điều trị thường xuyên. Tuy nhiên việc đề nghị xét nghiệm phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm loại và giai đoạn ung thư được chẩn đoán ban đầu, cùng các phương pháp điều trị đã được áp dụng.
Việc chờ đợi và tự suy đoán các kết quả xét nghiệm có thể gây thêm căng thẳng cho bạn hoặc các thành viên trong gia đình. Điều này được gọi là “chứng sợ kiểm tra”. Tìm hiểu thêm về cách đối phó với tình trạng căng thẳng này
Các trường hợp tái phát sarcoma xương (u xương ác tính) sau hơn 5 năm là rất hiếm. Các loại thuốc được sử dụng để điều trị sarcoma xương (u xương ác tính) có một tỷ lệ nhỏ, khoảng 1,5%, gây ra bệnh ung thư máu gọi là bệnh bạch cầu. Đây được gọi là bệnh bạch cầu thứ phát.
Kiểm soát tác dụng phụ dài hạn và muộn của ung thư ở trẻ em
Đôi khi, tác dụng phụ có thể kéo dài sau giai đoạn điều trị tấn công. Chúng được gọi là tác dụng phụ dài hạn. Ngoài ra, còn có các tác dụng phụ muộn có thể xuất hiện nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau đó. Các tác dụng muộn có thể xảy ra ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể và ảnh hưởng đến tình trạng thể chất, chẳng hạn như ảnh hưởng đến tim phổi và việc mắc loại ung thư mới; và các vấn đề cảm xúc như lo lắng và trầm cảm; vấn đề nhận thức (trí nhớ, suy nghĩ và độ tập trung); và những khó khăn trong học tập.
Đối với sarcoma xương (u xương ác tính), có thể có các biến chứng của phẫu thuật chỉnh hình sau khi điều trị. Trong quá trình chăm sóc theo dõi, các bác sĩ đánh giá khả năng vận động của tay chân cũng như các biến chứng nếu có. Các biến chứng của phẫu thuật chỉnh hình thường gặp gồm:
- Gãy xương. Gãy xương có thể xảy ra nếu điều trị có ghép xương.
- Các vấn đề với bộ phận giả bên trong. Đây là một bộ phận nhân tạo giúp thay thế chức năng của cơ quan đã bị cắt bỏ, chẳng hạn như khớp gối nhân tạo
- Nhiễm trùng
Các bác sĩ thường điều trị gãy xương và biến chứng của phẫu thuật chỉnh hình bên trong bằng một phẫu thuật khác. Liệu pháp kháng sinh dài hạn được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng. Tuy nhiên, trong những trường hợp hiếm, bác sĩ có thể phải cắt cụt chi của bệnh nhân.
Các tác dụng muộn khác có thể xảy ra đối với trẻ em được điều trị sarcoma xương (u xương ác tính), có liên quan đến tác dụng phụ của các loại thuốc hóa trị liệu. Các loại thuốc phổ biến nhất và tác dụng lâu dài có liên quan bao gồm:
| Thuốc hoá trị được sử dụng |
Tác hại về lâu dài |
Theo dõi và quản lý |
| Cisplatin |
Giảm thính giác, bệnh thần kinh ngoại biên với triệu chứng đau hoặc tê ở ngón tay và ngón chân |
Kiểm tra thính giác; trong một số trường hợp phải sử dụng máy trợ thính |
| Doxorubicin |
Vấn đề tim mạch |
Siêu âm tim định kì |
| Etoposide |
Bệnh bạch cầu thứ phát (xem ở trên) |
Điều trị thường tương tự như điều trị bệnh bạch cầu mới được chẩn đoán |
| Ifosfamid |
Vô sinh, tổn thương thận |
Trữ đông tinh trùng cho các bé trai đã trải qua tuổi dậy thì trước khi bắt đầu hóa trị
Trữ đông trứng bằng cách đông lạnh một phần buồng trứng, thường được khuyến cáo cho các bé gái.
Tìm hiểu nhiều hơn về bảo tồn khả năng sinh sản ở trẻ em bị ung thư.
Trong khi đó, tổn thương thận, đặc biệt là sự mất muối trong nước tiểu, cần phải bổ sung các chất thiếu hụt. Điều này là không cần thiết nếu tổn thương thận không phải là vấn đề trong quá trình điều trị. |
Nhìn chung, hầu hết trẻ em và thanh thiếu niên mắc sarcoma xương (u xương ác tính) đều phục hồi tốt. Dựa trên phương pháp điều trị mà trẻ nhận được, bác sĩ sẽ thực hiện những xét nghiệm cần thiết để kiểm tra các tác dụng phụ lâu dài, chẳng hạn như các vấn đề về tim, giảm thính lực, tổn thương thận và ung thư thứ phát. Chăm sóc theo dõi cũng cần quan tâm đến chất lượng cuộc sống của trẻ, như các vấn đề về sự phát triển hoặc cảm xúc. Tìm hiểu thêm về sống sót ung thư thời thơ ấu.
Nhóm Ung thư trẻ em Hoa Kỳ (COG) đã nghiên cứu các tác động về thể chất và tâm lý mà những người sống sót sau ung thư thời thơ ấu phải đối mặt. Từ đó, COG đã khuyến nghị chăm sóc theo dõi lâu dài cho những người sống sót sau ung thư ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên có thể tìm thấy trên một trang web riêng: www.survivocateguferences.org.
Lưu giữ hồ sơ sức khỏe cá nhân của trẻ
Bạn được khuyến khích lưu giữ hồ sơ cá nhân về thông tin y tế của trẻ. Bác sĩ sẽ giúp bạn tạo hồ sơ này. Như vậy, khi bước vào tuổi trưởng thành, trẻ sẽ có một hồ sơ về tiền sử bệnh tật rõ ràng bằng văn bản về chẩn đoán, phương pháp điều trị và các khuyến nghị của bác sĩ về lịch trình chăm sóc theo dõi. ASCO sẽ hỗ trợ tạo ra một bản tóm tắt điều trị để theo dõi quá trình điều trị ung thư của con bạn và đẩy mạnh kế hoạch chăm sóc người vượt qua bệnh ung thư.
Một số trẻ tiếp tục gặp bác sĩ chuyên khoa ung thư, trong khi những trẻ khác chuyển về chăm sóc bác sĩ gia đình hoặc chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác. Quyết định này phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:
- Loại và giai đoạn ung thư
- Các tác dụng phụ
- Các quy định của bảo hiểm y tế
- Nguyện vọng của gia đình
Hãy tham khảo ý kiến của đội ngũ y tế về vấn đề chăm sóc y tế trong tương lai và bất kỳ mối quan tâm nào của bạn về sức khỏe trẻ.
Nếu bác sĩ hiện tại không trực tiếp tham gia chăm sóc cho trẻ trước đây, hãy chia sẻ bản tóm tắt điều trị ung thư và các mẫu kế hoạch chăm sóc với họ và với tất cả các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe trong tương lai. Chi tiết về phương pháp điều trị ung thư cụ thể được đưa ra rất có giá trị đối với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe, những người sẽ chăm sóc trẻ trong suốt cuộc đời.
Phần tiếp theo trong hướng dẫn này là Sự vượt qua bệnh tật. Phần này mô tả cách đối phó với những thách thức trong cuộc sống hàng ngày sau khi được chẩn đoán mắc ung thư. Sử dụng menu để chọn một phần khác để đọc trong hướng dẫn này.
Tài liệu tham khảo
Osteosarcoma – Childhood and Adolescence: Follow-Up Care
