0
Ngày:
21/06/2023
Lượt xem:
57
Bài viết thứ 35/37 thuộc chủ đề “Sức khỏe răng miệng”
Già hóa dân số là một trong những xu hướng nổi bật của thế kỷ 21. Thống kê dân số về số lượng người cao tuổi (NCT) đang tăng đáng kể trên toàn thế giới. Xu hướng già hóa dân số đặt ra nhiều thách thức to lớn trong vấn đề chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho NCT tại Việt Nam. Lão hóa không chỉ tác động đến toàn thân, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng làm giảm chất lượng cuộc sống.
Hình 1. Các chức năng răng miệng mất đi kèm theo mất răng.
Già hóa dân số có khả năng ảnh hưởng lớn đến việc thực hành nha khoa trong những năm tới. Mặc dù điều kiện y tế tốt hơn, nhưng tình trạng sức khỏe cơ bản của người cao tuổi có thể phức tạp hơn do các bệnh nền đi kèm (ví dụ: tăng huyết áp, đái tháo đường) và những thay đổi sinh lý liên quan đến lão hóa. Người cao tuổi có thể thường xuyên sử dụng một số loại thuốc kê đơn và/hoặc không kê đơn, khiến họ dễ bị nhầm thuốc, tương tác thuốc hoặc phản ứng có hại của thuốc. Khả năng suy giảm về thể chất, giác quan và nhận thức liên quan đến lão hóa có thể khiến việc chăm sóc sức khỏe răng miệng tại nhà và giáo dục/giao tiếp cho bệnh nhân trở nên khó khăn. Các tình trạng răng miệng liên quan đến lão hóa bao gồm khô miệng (xerostomia), sâu răng và viêm nha chu; bệnh nhân có thể tăng nhạy cảm với các loại thuốc được sử dụng trong nha khoa, bao gồm thuốc gây tê tại chỗ và thuốc giảm đau.
Tình trạng sức khỏe của người lớn trên 65 tuổi có thể khá khác nhau, từ độc lập về chức năng đến yếu ớt hoặc suy giảm nhận thức. Hầu hết người cao tuổi có ít nhất một bệnh mãn tính và nhiều người mắc nhiều bệnh. Một báo cáo năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới đã liệt kê các tình trạng bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, bao gồm mất thính giác, đục thủy tinh thể và tật khúc xạ, đau lưng và cổ và viêm xương khớp, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, tiểu đường, trầm cảm và mất trí nhớ. Những thay đổi sinh lý liên quan đến tuổi tác bao gồm những thay đổi đối với cân bằng nội mô tế bào, điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, máu và thể tích dịch ngoại bào; giảm khối lượng cơ quan; và suy giảm hoặc mất dự trữ chức năng của hệ thống cơ thể. Những thay đổi đối với hệ tiêu hóa bao gồm giảm lưu lượng máu trong ruột và nhu động dạ dày và tăng pH dạ dày. Các hệ thống thận, tim mạch, hô hấp, thần kinh trung ương và/hoặc miễn dịch có thể bị suy giảm chức năng. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến thuốc hấp thu và chuyển hóa hoặc độ nhạy cảm của một cá nhân đối với một số loại thuốc.
Những thay đổi về thể chất liên quan đến lão hóa bao gồm giảm khối lượng xương và cơ. Viêm xương khớp có thể dẫn đến hạn chế khả năng vận động. Những thay đổi về thị giác có thể bao gồm thoái hóa điểm vàng do tuổi tác, viễn thị, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp hoặc bệnh võng mạc do tiểu đường. Bệnh nhân có thể bị lão hóa- mất thính giác, có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp của họ. Phản xạ tư thế có thể bị giảm sút và té ngã trở nên phổ biến hơn ở người cao tuổi.
Người cao tuổi cũng có thể biểu hiện nhiều mức độ nhạy bén về nhận thức, từ hoàn toàn không bị ảnh hưởng đến suy giảm nhận thức nhẹ đến sa sút trí tuệ thực sự. Sa sút trí tuệ là một hội chứng được đặc trưng bởi sự suy giảm tiến triển trong nhiều lĩnh vực nhận thức, đủ nghiêm trọng để cản trở hoạt động hàng ngày. Những bệnh nhân cao tuổi có nhận thức kém sẽ gặp khó khăn trong việc quản lý thuốc, điều kiện y tế hoặc các hoạt động tự chăm sóc khác, bao gồm cả vệ sinh răng miệng.
Việc mắc nhiều bệnh mãn tính dẫn đến việc sử dụng quá nhiều loại thuốc ở người cao tuổi. Tỷ lệ sử dụng nhiều loại thuốc ở người cao tuổi có thể dẫn đến việc sử dụng thuốc không phù hợp, sai sót trong dùng thuốc, tương tác thuốc hoặc phản ứng có hại của thuốc. Người cao tuổi trung bình dùng 4 hoặc 5 loại thuốc kê đơn; ngoài ra, những cá nhân này cũng có thể đang dùng 2 hoặc 3 loại thuốc không kê đơn. Vấn đề có thể trở nên trầm trọng hơn do việc sử dụng nhiều nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và nhà thuốc, cũng như việc bổ sung nhiều loại thuốc theo từng bước trong việc quản lý bệnh các bệnh mãn tính cá nhân như bệnh tiểu đường loại 2 và tăng huyết áp. Việc xem xét tiền sử bệnh của bệnh nhân nha khoa cao tuổi và các loại thuốc hiện tại, cả thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn nên được thực hiện thường xuyên.
Các loại thuốc thường được kê đơn nhất cho bệnh nhân cao tuổi bao gồm thuốc “statin” để điều trị tăng cholesterol máu; thuốc hạ huyết áp; thuốc giảm đau; thuốc điều trị rối loạn nội tiết, bao gồm thuốc điều trị tuyến giáp và tiểu đường; thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc thuốc chống đông máu; thuốc điều trị bệnh đường hô hấp; thuốc chống trầm cảm; kháng sinh; và thuốc điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản và trào ngược axit. Các loại thuốc không kê đơn thường được người cao tuổi sử dụng nhất bao gồm thuốc giảm đau, thuốc nhuận tràng, vitamin và khoáng chất.
Các cơ chế của thuốc liên quan đến chứng khô miệng và rối loạn chức năng tuyến nước bọt ở người cao tuổi bao gồm tác dụng kháng cholinergic/giao cảm, tác dụng tại chỗ của thuốc dạng hít, mất nước, co mạch tuyến nước bọt và thay đổi thành phần nước bọt. Một tổng quan hệ thống năm 2017 và phân tích tổng hợp cho thấy các loại thuốc tiết niệu được sử dụng để kiểm soát tần suất tiểu tiện và tiểu không tự chủ, thuốc chống trầm cảm và thuốc an thần (bao gồm thuốc chống loạn thần, thuốc giải lo âu và thuốc ngủ) có liên quan đáng kể đến chứng khô miệng ở người cao tuổi.
Người cao tuổi thường có phản ứng quá mức đối với các loại thuốc của hệ thần kinh trung ương, một phần là do chức năng của hệ thần kinh trung ương bị suy giảm do tuổi tác và một phần là do tăng độ nhạy cảm với một số loại thuốc benzodiazepin, thuốc gây mê toàn thân và thuốc phiện. Hiệp hội Lão khoa Hoa Kỳ đã đã công bố bản cập nhật năm 2019 cho Tiêu chí Beers về việc sử dụng thuốc có khả năng không phù hợp ở người cao tuổi. Điều này làm giảm sức khỏe, bao gồm lú lẫn, té ngã và tử vong. Ví dụ, những người cao tuổi có tiền sử bị té ngã hoặc gãy xương nên tránh dùng thuốc chứa opioid.
0
0
