U lympho Hodgkin ở trẻ em: Chẩn đoán

Biên dịch: Nguyễn Thị Đào

Hiệu đính: Ths.Bs Phạm Võ Phương Thảo, Lê Hà Cảnh Châu

TRONG BÀI VIẾT NÀY: Bạn sẽ tìm thấy danh sách các xét nghiệm, thủ thuật và chẩn đoán hình ảnh thường quy mà bác sĩ sử dụng để tìm kiếm các bất thường và xác định nguyên nhân của bệnh. Hãy sử dụng menu để xem các trang khác.

Tổng quan chung

Các bác sĩ sử dụng nhiều xét nghiệm để phát hiện hoặc chẩn đoán ung thư. Cũng có thể chỉ định các xét nghiệm để xác định xem ung thư đã lan sang cơ quan khác của cơ thể hay chưa. Nếu có, tình trạng này gọi là di căn. Ví dụ, xét nghiệm hình ảnh giúp khảo sát các cấu trúc bên trong cơ thể và có thể phát hiện nếu ung thư đã lan rộng. Các bác sĩ cũng có thể thực hiện các xét nghiệm để xác định phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho bệnh nhân.

Đối với hầu hết các loại ung thư, sinh thiết là xét nghiệm duy nhất để chẩn đoán chính xác bệnh ung thư. Khi sinh thiết, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ để phân tích trong phòng thí nghiệm. Nếu không thể sinh thiết, bác sĩ có thể đề xuất các xét nghiệm khác để giúp hỗ trợ chẩn đoán.

Danh sách các xét nghiệm

Danh sách dưới đây mô tả các xét nghiệm dùng để chẩn đoán bệnh u lympho Hodgkin. Không phải tất cả các xét nghiệm đều được sử dụng cho mọi trường hợp, bác sĩ có thể dựa vào các yếu tố sau để lựa chọn xét nghiệm chẩn đoán phù hợp:

• Loại ung thư nghi ngờ
• Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng
• Tuổi và tổng trạng chung
• Kết quả các xét nghiệm đã thực hiện trước đó

Bên cạnh khám lâm sàng, các xét nghiệm sau đây có thể được sử dụng để chẩn đoán u lympho Hodgkin:

Khám thực thể/xét nghiệm máu.Các hạch bạch huyết của trẻ em có xu hướng lớn hơn của người lớn. Trẻ thường có triệu chứng sưng các hạch bạch huyết trong vài tuần hoặc vài tháng trước khi bác sĩ nghi ngờ u lympho Hodgkin, vì đây là một bệnh không phổ biến ở trẻ em. Đầu tiên bác sĩ sẽ tìm kiếm dấu hiệu của các bệnh nhiễm trùng phổ biến có thể khiến các hạch bạch huyết to lên và có thể kê đơn điều trị một đợt kháng sinh.

Nếu tình trạng các hạch bạch huyết không giảm kích thước sau một đợt điều trị bằng kháng sinh thì có thể do một nguyên nhân khác không phải là nhiễm trùng. Trong những trường hợp này, bác sĩ sẽ khám tất cả các khu vực hạch bạch huyết khác, gan và lách, có thể bị phì đại ở trẻ mắc u lympho Hodgkin.

• Xét nghiệm máu được thực hiện để kiểm tra công thức máu, đánh giá chức năng gan và thận. Không có xét nghiệm đặc hiệu cho u lympho Hodgkin, nhưng những bất thường trong công thức máu, như thiếu máu không rõ nguyên nhân hoặc số lượng hồng cầu thấp, đôi khi gặp ở trẻ mắc bệnh u lympho Hodgkin.
• Sinh thiết. Nếu sau khi bác sĩ thăm khám, các hạch bạch huyết có bất thường và không đáp ứng với điều trị kháng sinh, bác sĩ sẽ kiểm tra mô của hạch bạch huyết đó để tìm tế bào ung thư. Quá trình lấy mô để kiểm tra được gọi là sinh thiết.
• U lympho Hodgkin tạo ra một loại tế bào bất thường đặc trưng, được gọi là tế bào Reed-Sternberg, dễ dàng xác định dưới kính hiển vi. Phương pháp duy nhất để chẩn đoán u lympho Hodgkin là quan sát mô của hạch bạch huyết bất thường dưới kính hiển vi. Sau đó, mẫu mô được lấy ra sẽ được phân tích bởi bác sĩ giải phẫu bệnh. Bác sĩ giải phẫu bệnh là bác sĩ chuyên thực hiện các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và đánh giá các tế bào, mô và cơ quan để chẩn đoán bệnh.
  Để thực hiện sinh thiết chuẩn cho bệnh u lympho Hodgkin, phẫu thuật viên phải rạch qua da và bóc toàn bộ hạch bạch huyết hoặc một phần của khối hạch bạch huyết. Ở trẻ em, sinh thiết hạch thường được thực hiện với gây mê toàn thân hoặc an thần. Khi dùng an thần, trẻ vẫn tỉnh táo và cơn đau được làm dịu bằng thuốc.
  Đôi khi trước khi sinh thiết chuẩn, bác sĩ có thể lấy mô từ hạch bạch huyết bằng cách chọc hút bằng kim nhỏ. Trong thủ thuật này, một cây kim nhỏ được sử dụng để lấy mẫu nhỏ gồm dịch và mô từ hạch bạch huyết. Loại sinh thiết này có thể không lấy đủ mô để chẩn đoán bệnh, vì vậy chỉ nên áp dụng khi phương pháp sinh thiết chuẩn với phẫu thuật bóc hạch có thể quá khó khăn hoặc nguy hiểm.

Nếu sinh thiết là xét nghiệm để chẩn đoán xác định u lympho Hodgkin thì một số xét nghiệm và phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể giúp bác sĩ khảo sát thêm về bệnh và thông qua đó giúp Phân giai đoạn bệnh, để đánh giá bệnh đã lan rộng bao xa. Các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cũng có thể gợi ý phương pháp điều trị hiệu quả, bao gồm:

• X Quang. X quang tạo ra hình ảnh của các cấu trúc bên trong cơ thể bằng cách sử dụng một lượng nhỏ tia bức xạ.Ví dụ, chụp X-quang ngực sẽ cho thấy các hạch bạch huyết trong trung thất có phì đại hay không. Nếu trung thất chiếm một phần ba hoặc hơn chiều rộng của khoang ngực thì được coi là “trung thất lớn”. Nó có thể gây ho hoặc khó thở do chèn ép làm hẹp đường thở.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT). Chụp CT tạo ra hình ảnh 3 chiều của các cấu trúc bên trong cơ thể bằng cách sử dụng tia X chụp từ các góc khác nhau. Sau đó, máy tính sẽ kết hợp những hình ảnh này thành một hình ảnh chi tiết, trên hình ảnh 3D có thể phát hiện các bất thường hoặc khối u. Chụp CT có thể đo được kích thước của khối u. Đôi khi, người ta bơm thuốc cản quang trước khi chụp giúp khảo sát hình ảnh chi tiết hơn. Thuốc được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân hoặc uống dưới dạng viên nang. Nếu thấy các hạch bạch huyết ở vùng ngực hoặc bụng phì đại trên phim CT scan thì đó có thể là một dấu hiệu của ung thư. Ngoài ra, xét nghiệm này sẽ giúp khảo sát các cơ quan liên quan khác như phổi, gan, hoặc lách.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI). MRI sử dụng từ trường, không sử dụng tia X, để tạo ra hình ảnh chi tiết của cơ thể. MRI có thể đo được kích thước của khối u. Người ta có thể bơm thuốc cản từ trước khi chụp để tạo ra các hình ảnh rõ ràng hơn. Thuốc cản từ được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân. Xét nghiệm này có thể được sử dụng để thay thế hoặc phối hợp với chụp CT trong chẩn đoán hoặc trong quá trình chăm sóc theo dõi để kiểm tra di căn.
• Chụp xạ hình cắt lớp positron (PET) hoặc chụp PET-CT. Chụp PET là một cách để tạo ra hình ảnh của các cơ quan và mô bên trong cơ thể. Sau khi tiêm một lượng nhỏ dược chất phóng xạ tương tự glucose vào cơ thể bệnh nhân, chất này được hấp thụ bởi các tế bào sử dụng nhiều năng lượng nhất. Bởi vì ung thư có xu hướng sử dụng năng lượng lớn hơn nên nó hấp thụ nhiều chất phóng xạ hơn. Sau đó, dùng máy quét phát hiện chất này để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể.
  Chụp PET thường được sử dụng để khảo sát thêm về ung thư cùng với chụp CT và khám lâm sàng. Xét nghiệm này cũng có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả điều trị. Trước khi điều trị, các vùng u lympho Hodgkin hoạt động sẽ sáng hơn các vùng khác trên hình ảnh PET ở hầu hết các trường hợp. Trong và sau khi điều trị, những vùng sáng này sẽ biến mất khi các tế bào ung thư bị tiêu diệt. Xét nghiệm này có thể giúp gia đình và bác sĩ an tâm rằng mô sẹo còn tồn tại trên phim chụp CT sau khi điều trị không chứa các tế bào ung thư hoạt động, mà không cần phải làm sinh thiết.

• Sinh thiết tủy xương. Ở trẻ em, u lympho Hodgkin hiếm khi lan đến tủy xương, bệnh chỉ khu trú ở hệ bạch huyết. Tủy xương gồm hai phần: mô rắn và dịch lỏng. Sinh thiết tủy xương là lấy một phần nhỏ mô rắn bằng kim chọc. Bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ phân tích các mẫu bệnh phẩm. Sinh thiết tủy xương được khuyến cáo cho trẻ có dấu hiệu bệnh lan rộng đến các tuyến bạch huyết ở trên và dưới cơ hoành. Xét nghiệm này cũng được khuyến cáo cho trẻ mắc bệnh u lympho Hodgkin đã lan ra ngoài hệ thống hạch đến phổi, gan hoặc xương. Những trẻ này có nhiều khả năng bị ung thư hạch trong tủy xương.
  Để sinh thiết tủy xương, vùng da ở vị trí chọc tủy sẽ được gây tê hoặc phổ biến hơn là dùng thuốc an thần. Kim chọc được đưa vào xương chậu cho đến khi nó chạm vào tủy xương ở trung tâm phần xốp của xương. Một phần nhỏ tủy được lấy ra và phân tích dưới kính hiển vi.

Sau khi làm xong các xét nghiệm chẩn đoán, bác sĩ sẽ giải thích với bạn về các kết quả xét nghiệm. Nếu chẩn đoán là u lympho Hodgkin, những kết quả này cũng giúp bác sĩ phân giai đoạn và tiên lượng bệnh.

Phần tiếp theo trong hướng dẫn này là Phân loại giai đoạn bệnh, giải thích một cách hệ thống các tiêu chuẩn để đánh giá bệnh. Sử dụng menu để chọn đọc một phần khác trong hướng dẫn này.

Tài liệu tham khảo

Lymphoma – Hodgkin – Childhood: Diagnosis