Danh sách các chủ đề
0
Ngày:
11/11/2021
Lượt xem:
693
Bài viết thứ 53/89 thuộc chủ đề “Ung thư vú”
Biên dịch: Hoàng Thu Hà
Hiệu đính: CN. Phạm Thị Quỳnh Hương, TS.BS. Phạm Nguyên Quý
Bài viết này giải thích về capecitabine, cơ chế hoạt động của thuốc, chỉ định điều trị, và các tác dụng phụ mà bạn có thể gặp phải.
Hóa trị là phương pháp điều trị sử dụng các thuốc kháng ung thư nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư.
Capecitabine là tên hoá học của một loại thuốc hóa trị mà tên biệt dược hay gặp là Xeloda.
Nếu bạn đang uống thuốc capecitabine để điều trị ung thư vú tái phát (khi các tế bào ung thư vú đã lan tới các bộ phận khác của cơ thể) thì bạn có thể bài viết Thông tin về ung thư vú tái phát.
Capecitabine được sử dụng để điều trị ung thư vú tái phát sau một thời gian điều trị và đã:
Các nghiên cứu đã cho thấy rằng một số người mắc ung thư vú nguyên phát có thể hưởng lợi ích từ capecitabine.
Ung thư vú nguyên phát là ung thư vú chưa xâm lấn khỏi khu vực vú hoặc các hạch bạch huyết dưới cánh tay.
Điều này gồm cả những người mắc ung thư vú bộ ba âm tính (triple negative breast cancer).
Những người được hóa trị trước phẫu thuật có thể được chỉ định dùng capecitabine sau khi phẫu thuật.
Bác sĩ điều trị sẽ thảo luận với bạn nếu đây là một lựa chọn thích hợp.
Capecitabine có thể được chỉ định như một phần của một thử nghiệm lâm sàng.
Các thử nghiệm lâm sàng là các nghiên cứu nhằm cải thiện cách điều trị hoặc chăm sóc cho bệnh nhân.
Trước khi bắt điều điều trị, nhiều bệnh viện sẽ bố trí một buổi cung cấp thông tin về hóa trị. Tại buổi này, điều dưỡng sẽ giải thích về chi tiết và thời điểm tiến hành hóa trị, và cách kiểm soát các tác dụng phụ có thể gặp phải.
Bạn nên được xét nghiệm các chỉ số huyết học. Một số người sẽ được làm điện tâm đồ (ECG), là một xét nghiệm đơn giản kiểm tra nhịp tim.
Những bệnh nhân bắt đầu dùng capecitabine nên được xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số của một loại protein gọi là DPD.
Chiều cao và cân nặng của bạn sẽ được đo, được bác sĩ sử dụng để có thể tính toán chính xác liều dùng của thuốc hóa trị.
Bạn sẽ được cho số điện thoại để gọi điện nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc mối lo lắng nào.
Capecitabine được dùng dưới dạng viên nén (đường uống).
Thuốc nên được uống cả viên (không nhai) cùng với nước trong vòng nửa tiếng sau khi ăn.
Thông thường, thuốc capecitabine được uống hai lần mỗi ngày (vào buổi sáng và tối) trong 14 ngày, và sau đó nghỉ 7 ngày. Giai đoạn 21 ngày này là một đợt điều trị. Nếu phác đồ điều trị của bạn khác với đợt 21 ngày thì bác sĩ điều trị sẽ giải thích lý do.
Hiện capecitabine có ở hai hàm lượng khác nhau: 150 mg hoặc 500 mg. Bạn sẽ được dặn dò về số viên cần uống để đạt được hàm lượng thích hợp mỗi ngày cho trọng lượng cơ thể của bạn.
Thuốc thường được chỉ định uống đơn lẻ, nhưng có thể dùng phối hợp với các thuốc hóa trị khác như là docetaxel.
Không uống thêm liều để bù cho liều bạn đã quên nếu bạn sơ ý quên đi một liều capecitabine. Hãy uống liều kế tiếp theo lịch uống của bạn và hãy thông báo với bác sĩ điều trị để được hướng dẫn.
Điều này sẽ phụ thuộc vào từng bệnh nhân.
Những người mắc ung thư vú di căn/tái phát thường sẽ uống capecitabine cho đến khi thuốc không còn kiểm soát được bệnh nữa hoặc khi bệnh nhân gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng.
Nếu bạn bị ung thư vú nguyên phát thì bác sĩ điều trị sẽ tư vấn phương pháp tốt nhất cho bạn.
Đa số bệnh nhân có thể chịu đựng capecitabine tốt do tác dụng phụ thường nhẹ và có thể kiểm soát được. Tuy nhiên, mỗi bệnh nhân phản ứng với thuốc khác nhau.
Một số bệnh nhân gặp phải nhiều tác dụng phụ hơn, và không phải ai cũng gặp phải các tác dụng phụ được mô tả ở đây.
Bài viết này không liệt kê tất cả các tác dụng phụ có thể. Nếu bạn đang uống các thuốc khác đồng thời với capecitabine, bạn cũng có thể gặp phải các tác dụng phụ từ các loại thuốc uống kèm này.
Nếu bạn lo ngại về bất kỳ tác dụng phụ nào, dù có được liệt kê ở đây hay không, hãy nói với điều dưỡng hoặc bác sĩ ung bướu của bạn sớm nhất có thể.
Bác sĩ điều trị có thể giảm hoặc trì hoãn liều của thuốc nếu các tác dụng phụ trở nên nghiêm trọng. Giảm liều capecitabine là thường gặp và điều trị vẫn có thể có hiệu quả ở liều thấp hơn.
Capecitabine có thể tạm thời ảnh hưởng tới số lượng các tế bào máu trong cơ thể. Các tế bào máu (bạch cầu, hồng cầu và tiểu cầu) được sản xuất bởi tủy xương (là mô mềm và xốp nằm ở phần rỗng của xương). Hóa trị làm giảm đi khả năng tái tạo các tế bào máu của tủy xương.
Bạn sẽ được xét nghiệm máu đều đặn trong suốt quá trình điều trị để kiểm tra chỉ số các tế bào máu này. Nếu số lượng các tế bào máu quá thấp thì thuốc có thể được trì hoãn hoặc phải giảm liều hóa trị.
Khi lượng bạch cầu xuống thấp dưới mức nào đó thì được gọi là hạ bạch cầu. Không đủ số lượng bạch cầu có thể làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng.
Số lượng bạch cầu thường trở lại bình thường trước khi bắt đầu đợt uống capecitabine tiếp theo.
Bác sĩ điều trị có thể cho bạn các hướng dẫn để nhận biết các dấu hiệu nhiễm trùng. Tuy nhiên, bạn cần liên hệ với bệnh viện ngay lập tức nếu bạn có các dấu hiệu sau:
Trước khi bắt đầu uống capecitabine, đội ngũ điều trị có thể cho bạn số điện thoại liên lạc 24 giờ hoặc cơ sở y tế gần nhất. Bạn có thể cần kháng sinh.
Bác sĩ có thể khuyến cáo tiêm các yếu tố tăng trưởng (growth factors) để kích thích sản sinh các tế bào bạch cầu để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Xem thêm bài viết Giảm bạch cầu hạt ở bệnh nhân ung thư
Lượng hồng cầu thấp có nghĩa là bạn bị thiếu máu. Nếu bạn cảm thấy mệt, khó thở hoặc chóng mặt, hãy thông báo ngay cho bác sĩ của bạn.
Capecitabine có thể làm giảm lượng tiểu cầu có chức năng làm đông máu. Bạn có thể dễ dàng bị bầm tím, chảy máu mũi hoặc nướu khi đánh răng. Hãy thông báo cho bác sĩ điều trị nếu bạn bị một trong số triệu chứng này.
Xem thêm bài viết Xuất huyết
Tiêu chảy là triệu chứng thường gặp trong điều trị, và có thể trở nặng.
Hãy thông báo với điều dưỡng hoặc bác sĩ điều trị để được kê thuốc kiểm soát tiêu chảy hoặc xem xét về việc ngừng uống capecitabine một thời gian ngắn.
Hãy thông báo cho bác sĩ nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong các triệu chứng sau:
Xem thêm bài viết Tiêu chảy trong quá trình điều trị ung thư
Hội chứng bàn tay-bàn chân (Palmar-plantar syndrome) là tác dụng phụ phổ biến của một số thuốc hóa trị được dùng để điều trị ung thư vú.
Lòng bàn tay và gan bàn chân có thể đỏ lên và đau. Đôi khi bạn cũng có thể cảm giác ngứa ran, tê bì và sưng.
Da bàn tay và bàn chân cũng có thể có đỏ lên, khô và đóng vảy da.
Trì hoãn thuốc hoặc giảm liều có thể cải thiện các triệu chứng này.
Sử dụng kem dưỡng ẩm có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng khô da.
Xem thêm bài viết Da đổi màu ở người bệnh ung thư
Bạn có thể bị buồn nôn trong khi điều trị.
Mặc dù đa số bệnh nhân sẽ không nôn mửa, thuốc chống nôn có thể giúp làm giảm hoặc cắt cơn buồn nôn. Vì vậy, bạn nên uống thuốc theo chỉ định. Các thuốc steroid có thể giúp cho thuốc chống nôn hiệu quả hơn.
Hãy liên lạc với bác sĩ điều trị hoặc bác sĩ gia đình của bạn nếu các triệu chứng này kéo dài.
Xem thêm bài viết Buồn nôn và nôn trong ung thư
Miệng và nướu có thể bị đau và xuất hiện các vết loét nhỏ. Tình trạng này thường tệ đi nếu bạn đang uống capecitabine cùng với các thuốc hóa trị khác.
Điều dưỡng hoặc đội ngũ điều trị sẽ tư vấn cho bạn nước súc miệng hoặc thuốc nếu bạn gặp phải tác dụng phụ này.
Chăm sóc răng và nướu là rất quan trọng trong khi điều trị.
Nếu có thể, bạn hãy khám bác sĩ nha khoa để được kiểm tra răng miệng trước khi bắt đầu hóa trị nhằm tránh phải điều trị nha khi đang tiến hành hóa trị. Nếu bạn cần điều trị nha khoa khi đang hóa trị thì hãy nói với bác sĩ về thời gian phù hợp.
Xem thêm bài viết Đau và viêm loét miệng khi điều trị ung thư
Bạn có thể mất đi sự thèm ăn hoặc ăn mất ngon khi đang uống capecitabine. Vị giác của bạn cũng có thể thay đổi và một số thức ăn và đồ uống có thể thay đổi vị.
Hãy thông báo với bác sĩ điều trị về điều này để nhận được tư vấn. Họ có thể giới thiệu bạn đến chuyên gia dinh dưỡng nếu cần.
Bạn cũng có thể đọc thêm bài viết Chế độ ăn và ung thư vú Xem thêm bài viết Mất cảm giác ngon miệng ở bệnh nhân ung thư
Mệt mỏi đi kèm với ung thư xảy ra khi triệu chứng mệt mỏi và kiệt sức không khỏi dù sau khi nghỉ ngơi hoặc ngủ. Nó có thể ảnh hưởng cả thể chất lẫn tinh thần của bạn.
Mệt mỏi là tác dụng phụ rất phổ biến của điều trị ung thư vú và có thể kéo dài vài tuần hoặc vài tháng sau khi kết thúc điều trị. Thỉnh thoảng, mệt có thể là tác dụng phụ kéo dài.
Mệt mỏi có thể là do thiếu máu (thiếu hồng cầu). Điều quan trọng là hãy thông báo với bác sĩ điều trị nếu bạn cảm thấy mệt lả để loại trừ các lý do khác.
Mệt mỏi ảnh hưởng lên mỗi người theo nhiều cách khác nhau và có nhiều cách để ứng phó và xử trí mệt mỏi – bác sĩ điều trị có thể giúp bạn.
Xem thêm bài viết Mệt mỏi trong quá tình điều trị ung thư
Khi được sử dụng một mình, capecitabine thỉnh thoảng làm thưa tóc tạm thời. Rất hiếm khi gây rụng toàn bộ tóc.
Nếu capecitabine được dùng cùng với một thuốc hóa trị khác thì hầu hết các bệnh nhân sẽ rụng hết tóc bao gồm lông mày, lông mi và lông cơ thể. Để có thêm thông tin, bạn hãy xem bài viết Rụng tóc trong điều trị ung thư
Dị ứng với thuốc rất hiếm khi xảy ra. Phản ứng có thể từ nhẹ tới nặng, mặc dù phản ứng nặng là không phổ biến.
Nếu bạn bị sưng, thở khò khè, đau ngực hoặc khó thở sau khi uống capecitabine, hãy thông báo với bác sĩ điều trị ngay lập tức.
Enzyme DPD (dihydropyrimidine dehydrogenase) là một loại protein được sản sinh tự nhiên trong cơ thể.
Không đủ DPD có thể làm cho thuốc hóa trị tích tụ trong cơ thể, dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng. Trong các trường hợp rất hiếm, điều này có thể gây nguy hiểm tới tính mạng.
Những người mắc ung thư vú có nguy cơ đông máu cao hơn. Chẩn đoán ung thư và phương pháp điều trị làm tăng nguy cơ này.
Ung thư vú đã xâm lấn cũng làm tăng nguy cơ đông máu.
Uống capecitabine làm tăng nguy cơ tạo huyết khối như là huyết khối tĩnh mạch sâu (deep vein thrombosis, DVT).
Những người có DVT có nguy cơ phát triển thuyên tắc động mạch phổi (pulmonary embolism), là khi phần của huyết khối vỡ ra và di chuyển tới phổi.
Huyết khối có thể gây nguy hiểm nhưng có thể điều trị được, vì vậy bạn cần báo cáo các triệu chứng ngay lập tức.
Nếu bạn có bất kỳ các triệu chứng nào trong các triệu chứng sau thì hãy liên lạc với bác sĩ đa khoa hoặc bác sĩ điều trị ngay lập tức:
Capecitabine có thể làm bạn cảm thấy chóng mặt, yếu hoặc mệt. Nó có thể ảnh hưởng tới khả năng lái xe hoặc vận hành máy móc an toàn.
Tránh lái xe hoặc sử dụng máy móc nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong các triệu chứng làm ảnh hưởng tới khả năng điều khiển.
Hãy nói với bác sĩ điều trị về bất kỳ thuốc hoặc thực phẩm chức năng nào mà bạn đang uống.
Nếu bạn uống thuốc chống đông máu như là warfarin, capecitabine có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết. Bác sĩ điều trị có thể sẽ thường xuyên kiểm tra thời gian đông máu của bạn, điều chỉnh liều thuốc chống đông, hoặc đổi sang thuốc chống đông máu dạng tiêm.
Bạn không nên có thai khi đang điều trị vì capecitabine có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Nếu bạn chưa mãn kinh, hãy thông báo với bác sĩ điều trị về các phương pháp tránh thai phù hợp nhất. Bạn vẫn có khả năng thụ thai thậm chí khi chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc đã ngừng.
Bạn vẫn có thể quan hệ tình dục trong khi điều trị. Người ta cho rằng thuốc hóa trị không thể đi vào dịch âm đạo hoặc tinh dịch. Tuy nhiên, điều này không thể chắc chắn hoàn toàn do các thuốc hóa trị có thể đi vào dòng máu và một số dịch khác của cơ thể. Hầu hết các bác sĩ sẽ khuyên dùng các biện pháp rào chắn để tránh thai như bao cao su trong khi đang điều trị và trong một vài ngày sau khi hóa trị.
Nếu bạn đang lên kế hoạch đi nghỉ dưỡng hoặc cần đi ra nước ngoài thì trước hết hãy xin ý kiến của bác sĩ điều trị.
Bạn không nên tiêm các vắc xin sống trong khi đang hóa trị. Các vắc xin sống gồm quai bị, sởi và rubella (MMR), bại liệt (polio), lao (tuberculosis), zona (shingles) và cơn sốt vàng (yellow fever).
Các vắc xin sống chứa một lượng nhỏ các vi rút hoặc vi khuẩn sống. Nếu bạn có hệ miễn dịch yếu như khi bạn đang hóa trị thì vắc xin sống có thể gây nguy hiểm.
Vắc xin có thể được tiêm sáu tháng sau khi hoàn thành hóa trị. Hãy thông báo với bác sĩ điều trị trước khi tiêm bất kỳ vắc xin nào.
Nếu một ai đó có tiếp xúc gần với bạn cần tiêm vắc xin sống, hãy thông báo với bác sĩ điều trị.
Bạn sẽ được nhận những lời khuyên về các biện pháp phòng ngừa, phụ thuộc vào loại vắc xin.
Những người đang hóa trị nên tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị trước khi tiêm vắc xin Covid-19.
Những bệnh nhân sắp hoặc đang hoá trị là những người có hệ miễn dịch yếu, dễ bị nhiễm khuẩn nên được tiêm vắc xin cúm. Vắc xin cúm không phải là vắc xin sống nên không chứa bất kỳ vi rút sống nào. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về thời điểm phù hợp để tiêm vắc xin cúm.
https://breastcancernow.org/sites/default/files/publications/pdf/bcc121_capecitabine_xeloda_web.pdf
Từ khóa
0
0
