Bài viết này cung cấp thông tin về các phương pháp chăm sóc y tế cho trẻ sau khi kết thúc liệu trình điều trị ung thư và tầm quan trọng của việc chăm sóc theo dõi này.
Mặc dù trẻ đã kết thúc quá trình điều trị tích cực, việc chăm sóc theo dõi cho trẻ vẫn phải được duy trì. Nhóm chăm sóc sức khỏe sẽ tiếp tục kiểm tra để đảm bảo ung thư không tái phát, kiểm soát mọi tác dụng phụ và theo dõi toàn trạng sức khỏe của trẻ. Những công việc này được gọi là chăm sóc theo dõi. Tất cả trẻ em được điều trị ung thư, bao gồm những trẻ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng Lympho (ALL), cần được chăm sóc theo dõi suốt đời.
Chăm sóc theo dõi cho trẻ bao gồm: Thăm khám lâm sàng thường quy, kiểm tra xét nghiệm hoặc cả hai. Bác sĩ sẽ theo dõi tiến trình hồi phục sức khỏe của trẻ trong vài tháng và vài năm tiếp theo. Bệnh nhân nên được chăm sóc và theo dõi thường xuyên các tác dụng phụ được liệt kê ở trên cũng như bệnh gan do hóa trị hoặc nhiễm khuẩn do truyền máu (trường hợp mắc cả 2 rất hiếm) và tình trạng xương.
Ban đầu, việc kiểm tra sẽ được tiến hành thường xuyên. Sau đó khoảng cách giữa các lần hẹn tái khám sẽ thưa dần. Bác sĩ có thể sẽ đề nghị các xét nghiệm sàng lọc. Việc chăm sóc theo dõi nên chú trọng trực tiếp vào chất lượng cuộc sống của trẻ, bao gồm phát triển tinh thần và thể chất.
Tìm hiểu thêm về tầm quan trọng của việc chăm sóc theo dõi.
Theo dõi tái phát
Một mục tiêu của chăm sóc theo dõi là kiểm tra sự tái phát bệnh. Ung thư tái phát bởi vì một số vùng nhỏ tế bào ung thư trong cơ thể vẫn chưa được phát hiện. Theo thời gian, các tế bào này gia tăng số lượng cho đến khi được phát hiện trên các xét nghiệm hoặc gây ra các triệu chứng lâm sàng.
Trong suốt quá trình chăm sóc theo dõi, bác sĩ đã nắm rõ tiền sử bệnh lý của trẻ sẽ cung cấp cho bạn các thông tin cá nhân về nguy cơ tái phát. Bác sĩ sẽ đưa ra những câu hỏi cụ thể về tình trạng sức khỏe của trẻ. Trong quá trình chăm sóc theo dõi thường xuyên, một số trẻ có thể sẽ được làm các xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm hình ảnh, nhưng việc chỉ định các xét nghiệm này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại ung thư và giai đoạn bệnh tại thời điểm được chẩn đoán lần đầu và các loại điều trị trước đó.
Việc dự đoán kết quả trước khi làm xét nghiệm hoặc khi chờ đợi kết quả chỉ gây thêm căng thẳng cho bạn và các gia đình. Điều này gọi là “scan-xiety’, tạm dịch là những lo lắng, sợ hãi quanh ý tưởng phải làm xét nghiệm hình ảnh để kiểm tra ung thư. Tìm hiểu thêm về cách đối phó với các loại căng thẳng.
Kiểm soát các tác dụng phụ dài hạn và tác dụng phụ xuất hiện muộn
Đôi khi, tác dụng phụ có thể kéo dài một khoảng thời gian sau khi đã xong điều trị tích cực, chúng được gọi là tác dụng phụ dài hạn. Bên cạnh đó, tác dụng phụ xuất hiện muộn là các tác dụng phụ khác xuất hiện nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau điều trị tích cực. Tác dụng phụ xuất hiện muộn có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào trong cơ thể và bao gồm các vấn đề về sức khỏe thể chất, ví dụ như vấn đề về tim, phổi, ung thư thứ phát, các vấn đề về nhận thức và cảm xúc (trí nhớ, suy nghĩ và sự chú ý), chẳng hạn như lo âu, trầm cảm và khó khăn trong học tập.
Trên cơ sở loại điều trị mà con bạn đã được chỉ định trước đó, bác sĩ sẽ đề nghị các xét nghiệm cần thiết để kiểm tra tác dụng phụ xuất hiện muộn. Tác dụng phụ dài hạn có thể liên quan đến các phương pháp điều trị đặc hiệu được liệt kê trong bảng dưới đây:
| Loại điều trị |
Tác dụng phụ xuất hiện muộn có thể xảy ra |
| Hóa trị với cyclophosphamide (Cytoxan, Neosar) |
Ung thư thứ phát
Vô sinh (không có khả năng sinh con) |
| Hóa trị với các thuốc thuộc nhóm anthracyclines như: doxorubicin (Adriamycin) hoặc daunorubicin (Cerubidine) |
Vấn đề về tim |
| Xạ trị nếu ung thư di căn vào não |
Vấn đề về nội tiết tố ảnh hưởng đến tăng trưởng và chuyển hóa
Ung thư thứ phát
Vô sinh
Vấn đề về học tập |
| Hóa trị liều cao hoặc Hóa trị tiêm cột sống như methotrexate (nhiều biệt dược) và cytarabine (Cytosar-U) |
Vấn đề học tập |
| Mô/Cơ quan bị ảnh hưởng |
Loại điều trị |
Tác dụng phụ xuất hiện muộn có thể xảy ra |
| Mô bất kỳ |
Xạ trị |
U lành tính và ác tính (ung thư) |
| Tủy xương |
Hóa trị với cyclophosphamide (Cytoxan, Neosar) và/hoặc etoposide (VePesid, Toposar) |
Phát triển bất thường của tế bào máu trong tủy xương (loạn sản tủy); bệnh bạch cầu cấp dòng tủy |
| Xương |
Corticosteroids: Prednisone, Dexamethasone); Methotrexate |
Yếu xương (Thiếu xương (tiền loãng xương), loãng xương); Tổn thương khớp (hoại tử vô mạch) |
| Não |
Xạ trị não
Hóa trị liều cao hoặc Hóa trị tiêm cột sống như methotrexate (nhiều biệt dược) và cytarabine (Cytosar-U) |
Vấn đề về kỹ năng, tư duy ảnh hưởng đến sự chú ý và học tập |
| Tim |
Hóa trị với thuốc thuộc nhóm anthracyclines như: doxorubicin (Adriamycin) hoặc daunorubicin (Cerubidine) |
Suy yếu cơ tim (bệnh cơ tim) |
| Thận |
Methotrexate |
Giảm chức năng thận (thường là tác dụng phụ ngắn hạn trong thời gian điều trị) |
| Gan |
Methotrexate |
Viêm gan (thường là tác dụng phụ ngắn hạn trong thời gian điều trị) |
| Thần kinh (ngoại biên) |
Vincristine |
Thần kinh vận động suy yếu, Tổn thương thần kinh cảm giác gây nên cảm tê và kiến bò. |
| Tuyến yên |
Xạ trị não |
Giảm các nồng độ hormon quan trọng trong tăng trưởng, dậy thì và kiểm soát trọng lượng |
| Buồng trứng |
Cyclophosphamide |
Giảm nang trứng; Vô sinh (khó mang thai) |
| Tinh hoàn |
Cyclophosphamide |
Giảm số lượng tinh trùng; Vô sinh (khó làm cha) |
|
|
|
Việc chăm sóc theo dõi nên tập trung trực tiếp vào chất lượng cuộc sống của trẻ, bao gồm cả về phát triển tinh thần và thể chất.
Nhóm Ung thư trẻ em (The Children’s Oncology Group – COG) đã nghiên cứu các tác động về mặt thể chất và tâm lý mà những người chiến thắng ung thư thời thơ ấu phải đối mặt. Dựa trên những nghiên cứu này, COG đã đưa ra khuyến nghị về chăm sóc theo dõi dài hạn cho những người sau điều trị ung thư, có sự khác biệt giữa các nhóm: Trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Khuyến nghị này được đăng trên trang: www.survivorshipguidelines.org.
Giữ hồ sơ y tế của trẻ
Bạn nên sắp xếp và lưu giữ hồ sơ y tế cá nhân của con. Bác sĩ sẽ giúp bạn thực hiện việc này. Nhờ vậy, khi trẻ bước vào tuổi trưởng thành, trẻ sẽ có một bộ hồ sơ y tế rõ ràng bao gồm tiền sử bệnh lý, chẩn đoán, phương pháp điều trị trước đó cũng như các khuyến cáo của bác sĩ về lịch trình chăm sóc theo dõi. Hiệp hội Ung thư lâm sang Hoa Kỳ (ASCO) cung cấp các biểu mẫu để giúp bạn tạo ra bản tóm tắt điều trị nhằm theo dõi quá trình điều trị ung thư của trẻ và xây dựng kế hoạch chăm sóc trẻ chiến thắng ung thư.
Một số trẻ vẫn phải tiếp tục gặp bác sĩ chuyên khoa ung bướu, trong khi những trẻ khác sẽ được chăm sóc bởi bác sĩ gia đình hoặc chuyên gia chăm sóc y tế khác. Quyết định này phụ thuộc vào một số yếu tố như là loại và phân loại ung thư, tác dụng phụ, luật bảo hiểm y tế và nguyện vọng gia đình. Hãy trao đổi với nhóm chăm sóc y tế về các bước điều trị tiếp theo và bất kỳ mối quan tâm nào về sức khỏe tương lai của trẻ.
Nếu bác sĩ triều trị cho con bạn hiện tại không phải là người trực tiếp điều trị bệnh ung thư cho trẻ, hãy đưa cho bác sĩ đó cũng như các bác sĩ sẽ tham gia điều trị bản tóm tắt quá trình điều trị và kế hoạch chăm sóc lâu dài. Những thông tin về phương pháp điều trị ung thư cụ thể trước đó rất có giá trị đối với các nhân viên y tế phụ trách việc điều trị cho con bạn sau này.
Phần tiếp theo trong hướng dẫn này là Chiến thắng bệnh. Phần này giới thiệu cách đối phó với những thách thức trong cuộc sống hàng ngày sau khi chẩn đoán ung thư. Bạn có thể sử dụng menu để chọn đọc các phần khác trong chủ đề này.
Tài liệu tham khảo
https://www.cancer.net/cancer-types/leukemia-acute-lymphoblastic-all-childhood/follow-care
