Tầm soát ung thư đại trực tràng: Nên cá nhân hóa?

Hình 1: Khối ung thư trong đại tràng

Vì tỉ lệ mắc ung thư đại trực tràng bắt đầu tăng từ 40 tuổi và “gia tốc” sau mốc 50 tuổi, từ trước đến nay, các Hiệp hội ung thư thường khuyến nghị sàng lọc ung thư đại trực tràng cho tất cả người trưởng thành từ 50 đến 79 tuổi; thậm chí một số nước còn hạ độ tuổi bắt đầu sàng lọc xuống 45 tuổi. Tuy nhiên, một hướng dẫn tầm soát mới đây trên tạp chí British Medical Journal (BMJ) lại đi ngược xu hướng, nói rằng không nên sàng lọc ung thư đại trực tràng thường xuyên cho tất cả người như vậy. Thay vào đó, chỉ nên giới hạn ở những người có nguy cơ cao.

Theo hướng dẫn này, nên tiến hành sàng lọc cho những người trưởng thành có nguy cơ ung thư tích lũy (cumulative cancer risk) lớn hơn 3% trong 15 năm tới; đây là mốc đạt được sự cân bằng giữa lợi ích và tác hại của việc sàng lọc.

Quan điểm mới: không nên khuyến khích sàng lọc khi nguy cơ tích lũy < 3%?

Cách tiếp cận dựa trên mức độ nguy cơ ngày càng được xem là cách thích hợp nhất để thảo luận về sàng lọc ung thư và đã được sử dụng trong sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt và ung thư phổi, theo Tiến sĩ Philippe Autier, Viện Nghiên cứu Phòng ngừa Quốc tế, Lyon, Pháp. Về ung thư đại trực tràng, khuyến cáo mới áp dụng cho nam và nữ giới chưa hề được sàng lọc trước đó, không có triệu chứng ung thư đại trực tràng và có tuổi thọ ít nhất 15 năm. Mọi người có thể tính toán nguy cơ tích lũy của mình bằng công cụ QCancer trực tuyến và miễn phí, sau khi nhập các thông số về giới tính, tuổi tác, chỉ số khối cơ thể (BMI), hoạt động thể chất, tiền sử gia đình và sự hiện diện của bệnh có xu hướng dẫn tới ung thư đại trực tràng.

Một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng lợi ích nhờ sàng lọc là không nhiều khi nguy cơ tích lũy < 3%. Ví dụ, giới tính là một yếu tố nguy cơ được xem xét kỹ lưỡng khi 2 trong số 3 thử nghiệm sử dụng soi đại tràng sigma đã cho thấy sự giảm tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh do ung thư đại trực tràng khi áp dụng sàng lọc bằng nội soi đại tràng sigma ở nam giới, nhưng lại không đáng kểhoặc không giảm ở nữ giới.

Hầu hết các hướng dẫn sàng lọc ung thư đại trực tràng khuyến cáo nên sàng lọc cho mọi người từ 50 tuổi trở lên, bất kể mức độ nguy cơ cá nhân. Theo các tác giả nhóm nghiên cứu, dẫn đầu là ông Bashingen, ở độ tuổi này, nguy cơ tích lũy trong 15 năm sẽ dao động từ 1 đến 7% đối với “hầu hết mọi người” và như vậy là có khá nhiều người không có thêm lợi ích nào từ việc tầm soát. Đây là lý do mà nhóm nghiên cứu muốn đưa ra một con số cụ thể để phân rõ người nào có lợi nhờ tầm soát hơn là khuyên một cách đại trà.

Quan điểm chưa ngã ngũ?

Tuy nhiên, một tổ chức uy tín về Ung thư là National Comprehensive Cancer Network của Hoa Kỳ (NCCN) cho biết hướng dẫn mới này chưa thay đổi khuyến cáo sàng lọc hiện nay.

“Tại thời điểm này, NCCN tiếp tục xác nhận sàng lọc ung thư đại trực tràng ở những người có nguy cơ trung bình ở độ tuổi 50-75”, Bác sĩ Dawn Provenzale, Chủ tịch Hội đồng Hướng dẫn về Sàng lọc Ung thư Đại trực tràng của NCCN cho biết.Tuy nhiên, bà cũng nói thêm rằng NCCN sẽ theo dõi và đánh giá phương pháp sàng lọc theo tiếp cận cá nhân hóa, dựa trên nguy cơ,trong tương lai gần.

Thật ra, hướng dẫn mới trên BMJ đã sử dụng đánh giá hệ thống bao gồm các thử nghiệm về sàng lọc trong đó có dữ liệu mới nhất từ 3 thử nghiệm ngẫu nhiên dùng nội soi đại tràng sigma một lần mới công bố gần đây.Sau 15-17 năm theo dõi trên cả trăm nghìn bệnh nhân, những kết quả này đã thúc đẩy sự ra đời của hướng dẫn mới, trong sáng kiến và mục tiêu “Khuyến cáo nhanh” của BMJ. Tạp chí nói rằng muốn đẩy mạnh việc đưa ra hướng dẫn dựa trên các bằng chứng y khoa mới nhất vì đã mất rất nhiều năm mới hoàn tất nghiên cứu như vậy.

Trong khi đó, Bác sĩ Provenzale thừa nhận rằng NCCN vẫn chưa xem xét các dữ liệu về soi đại tràng sigma nói trên, và sẽ làm điều này trong cuộc họp tiếp theo vào 11/12/2019.

Các lựa chọn sàng lọc

Hướng dẫn mới đã xem xét bằng chứng và đưa ra các khuyến nghị về 4 phương pháp sàng lọc: xét nghiệm hóa miễn dịch phân (fecal immunochemical test, FIT, để tìm máu lẫn trong phân) hằng năm, FIT 2 năm một lần, nội soi đại tràng sigma một lần hoặc nội soi đại tràng một lần.

Hình 2: Nội soi đại tràng Sigma

Đối với người có nguy cơ 15 năm ước tính trên 3%, hội đồng đề nghị sàng lọc bằng một trong 4 phương pháp nói trên vì tất cả 4 phương pháp đều giúp giảm tỷ lệ tử vong ung thư đại trực tràng.Dù có một số nghiên cứu cho thấy FIT 2 năm một lần “có thể có ít hoặc không ảnh hưởng” đến tỷ lệ mắc ung thư trong 15 năm, trong khi FIT hằng năm, soi đại tràng sigma/nội soi đại tràng một lần có thể làm giảm tỷ lệ mắc ung thư, lợi ích của sàng lọc còn phụ thuộc vào nguy cơ của mỗi cá nhân, theo nhóm nghiên cứu.

Cách tiếp cận cá nhân hóa có thể tốt hơn vì việc chọn ra và ưu tiên các cá nhân có nguy cơ cao hơn sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả sàng lọc. Tuy nhiên, các tác giả cũng lưu ý rằng các hướng dẫn này dựa trên các bằng chứng còn “yếu” nên không thể đưa ra các lời khuyên mạnh về sàng lọc. Dù tác dụng phụ nghiêm trọng lên sức khỏe là rất hiếm, mọi người cần tìm hiểu về quy trình, giá thành của các loại xét nghiệm nói trên, nắm nguy cơ của bản thân để đưa ra lựa chọn tối ưu phù hợp cho mình với tư vấn của các bác sĩ.

Tài liệu tham khảo

1. https://www.medscape.com/viewarticle/919325?src=soc_fb_191004_mscpedt_news_onc_crc&faf=1#vp_2
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31578196
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29710125
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30655219
5. https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/a-new-look-at-colon-cancer-screening
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK65787/
7. https://yhoccongdong.org/thongtin/tam-soat-ung-thu-dai-truc-trang/#Phuong-phap-tam-soat-tim-mau-an-trong-phan-bao-gom-nhung-gi
8. https://yhoccongdong.org/thongtin/huong-dan-cua-hiep-hoi-ung-thu-ve-cac-phuong-phap-tam-soat-phat-hien-som-ung-thu/
9. https://yhoccongdong.org/thongtin/tu-tam-soat-ung-thu-dai-trang-nghi-ve-pet-ct-scan/