Danh sách các chủ đề
1
Ngày:
29/12/2020
Lượt xem:
1591
Bài viết thứ 06/06 thuộc chủ đề “Bồi dưỡng vận động”
Trước đây, khi bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính (những bệnh mà bệnh nhân phải chung sống trong thời gian dài ví dụ như ung thư hay tiểu đường), họ thường được bác sĩ khuyên nghỉ ngơi và giảm bớt các hoạt động thể chất so với bình thường. Đây là một lời khuyên tốt nếu vận động nhiều khiến bệnh nhân bị đau, tim đập nhanh hoặc khó thở. NHƯNG những nghiên cứu mới đây cho thấy rằng việc rèn luyện thân thể là an toàn và có thể thực hiện ở những bệnh nhân ung thư, không chỉ vậy việc tập luyện còn cải thiện các chức năng và hoạt động thể chất cũng như chất lượng sống của bệnh nhân.
Nghỉ ngơi quá nhiều có thể làm giảm các chức năng của cơ thể, làm các cơ bắp của bệnh nhân yếu đi và làm hạn chế các động tác vận động. Vì vậy hiện nay, rất nhiều bác sỹ điều trị ung thư khuyến khích bệnh nhân tham gia vào càng nhiều hoạt động thể chất trong quá trình điều trị ung thư càng tốt. Rất nhiều bệnh nhân đã biết đến lợi ích của việc vận động thể chất sau khi điều trị.
Chúng ta vẫn chưa biết nhiều về tác dụng của luyện tập hoạt động thể chất đối với việc hồi phục sức khỏe của bệnh nhân ung thư và đối với hệ thống miễn dịch. Nhưng luyện tập ở mức độ vừa phải đã được chứng minh có hiệu quả đối với sức khỏe của bệnh nhân ung thư.
Có rất nhiều lý do để bệnh nhân cần tập thể dục trong quá trình điều trị ung thư, tuy nhiên chương trình tập luyện của mỗi người cần phải an toàn và phù hợp nhất với họ. Quan trọng hơn nữa là bản thân bệnh nhân có thích hoạt động thể lực đó không. Để tạo nên một chương trình tập luyện hoàn hảo, cần cân nhắc đến những bài tập mà bệnh nhân đã quen thực hiện từ trước, khả năng vận động hiện tại và những vấn đề sức khỏe và giới hạn về thể lực mà bệnh nhân hiện có.
Những điều có khả năng ảnh hưởng đến vận động của bệnh nhân, ví dụ như:
Nếu đã từng tập luyện trước điều trị, thì trong quá trình điều trị bệnh nhân cần phải tập với một lượng bài tập ít hơn bình thường hoặc ở một cường độ nhẹ nhàng hơn. Mục đích của bài tập lúc này là để giữ cho bệnh nhân trở nên năng động, và giữ thân thể khỏe mạnh nhất có thể. Những bệnh nhân có lối sống ít vận động, chưa tập luyện trước khi điều trị ung thư nên bắt đầu với những bài tập ngắn, cường độ nhẹ, ví dụ như bắt đầu với việc đi bộ chậm. Với những bệnh nhân lớn tuổi hơn hay bệnh nhân có ung thư di căn đến xương, hoặc có các triệu chứng loãng xương trước đó, bệnh nhân bị viêm khớp hoặc liệt thần kinh ngoại vi (chân hoặc tay tê bì) cần phải đặc biệt chú ý đến việc giữ an toàn và thăng bằng trong lúc tập luyện để tránh bị ngã hoặc bị thương trong lúc luyện tập. Những bệnh nhân thuộc trường hợp này có thể cần có người giúp đỡ hoặc chuyên viên y tế hỗ trợ nếu muốn tập luyện.
Một vài bệnh nhân có thể bắt đầu tự tập luyện và duy trì được một bài tập thể dục an toàn, nhưng có rất nhiều người sẽ tập luyện hiệu quả hơn nếu được một bác sĩ phục hồi chức năng hoặc chuyên gia về rèn luyện thể chất. Bệnh nhân cần đảm bảo chắc chắn rằng, bác sĩ điều trị ung thư của mình đồng ý với chương trình tập luyện và cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết về chẩn đoán ung thư và những giới hạn về thể lực của bệnh nhân cho người hướng dẫn/giúp đỡ bệnh nhân tập luyện. Những huấn luyện viên này có thể tìm ra chế độ tập luyện thích hợp và an toàn với bệnh nhân.
Từ khi bắt đầu và trong suốt quá trình tập luyện, bác sỹ điều trị ung thư cần được biết ý kiến của bệnh nhân về việc chương trình tập có phù hợp với quan tâm, nhu cầu của bệnh nhân không.
Rất nhiều tác dụng phụ của quá trình điều trị sẽ giảm đi sau khi đợt điều trị kết thúc vài tuần, nhưng một số tác dụng phụ có thể kéo dài hơn và thậm chí là xuất hiện muộn sau điều trị. Hầu hết các bệnh nhân có thể từ từ tăng dần lượng và cường độ bài tập. Có những bài tập có cường độ nhẹ nhàng hoặc trung bình với một người khỏe mạnh nhưng lại là bài tập có cường độ cao đối với những bệnh nhân ung thư đã qua điều trị. Cần phải nhớ rằng một bài tập có cường độ trung bình được định nghĩa là một hoạt động cần mức vận động tương đương với đi bộ nhanh.
Trong giai đoạn này, hoạt động thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc giữ sức khỏe chung và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thậm chí có thể giúp bệnh nhân kéo dài thời gian sống của mình. Có một số bằng chứng đã chứng minh rằng giữ cân nặng ở mức trung bình, ăn đúng cách và tập luyện thể dục thường xuyên giúp làm giảm nguy cơ xuất hiện ung thư thứ hai và các bệnh mãn tính nghiêm trọng khác. Nhiều nghiên cứu khác đang được triển khai để chứng minh những lợi ích này.
Tổ chức Ung Thư Hoa Kỳ khuyên những bệnh nhân đã từng mắc ung thư có thể thực hiện những điều sau:
Ngày càng có nhiều các nghiên cứu về ảnh hưởng của việc rèn luyện thể chất đối với nguy cơ tái phát ung thư và tỷ lệ sống thêm nói chung (Tái phát nghĩa là ung thư quay trở lại sau điều trị). Việc tập luyện được chứng minh là có tác dụng tốt lên hệ tim mạch, tăng sức khỏe cho cơ bắp, giữ tỷ lệ cơ thể ở mức cân đối, giảm mệt mỏi, lo lắng, trầm cảm, tăng tự tin và chất lượng sống ở những bệnh nhân ung thư. Có ít nhất 20 nghiên cứu trên những bệnh nhân ung thư vú, ung thư đại trực tràng, ung thư tiền liệt tuyến và ung thư buồng trứng đã cho thấy rằng những bệnh nhân tích cực hoạt động thể chất sau điều trị có tỷ lệ tái phát do ung thư ít hơn và nhìn chung là có tỷ lệ sống thêm cao hơn so với những bệnh nhân ít hoạt động. Những nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên vẫn cần được tiếp tục thực hiện để chứng minh một cách rõ ràng hơn việc tập luyện ảnh hưởng đến kết quả điều trị như thế nào.
Những bệnh nhân thừa cân hoặc béo phì sau điều trị nên bắt đầu hạn chế những thức ăn và đồ uống nhiều calo, tăng các hoạt động thể chất để giảm cân. Những bệnh nhân mắc ung thư phổi hoặc ung thư đường tiêu hóa có thể gầy và thiếu cân so với bình thường. Họ cần phải tăng cân nặng đến một mức khỏe mạnh hơn, để làm được điều đó, không chỉ dinh dưỡng mà luyện tập cũng rất quan trọng. Cả hai nhóm bệnh nhân trên đều cần ăn thêm các nhóm thực phẩm như rau quả, ngũ cốc nguyên hạt. Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng béo phì liên quan trực tiếp đến nguy cơ cao mắc các bệnh ung thư khác nhau. Béo phì cũng làm tăng tỷ lệ tái phát ung thư vú và một số ung thư khác. Tập thể dục là cách duy nhất giúp bệnh nhân có thể đạt đến và duy trì một cân nặng lành mạnh.
Xem thêm các bài viết về Dinh dưỡng trong ung thư người lớn
Một số bệnh nhân mặc dù đã ở giai đoạn tiến xa (ung thư lan tràn đến các cơ quan khác hoặc không đáp ứng với điều trị) vẫn có thể tham gia vào các hoạt động để cải thiện thể chất. Tuy nhiên điều này tùy thuộc vào loại ung thư, khả năng vận động, các vấn đề về sức khỏe liên quan đến ung thư hoặc liệu trình điều trị và các bệnh lý kèm theo. Đối với bệnh nhân ở giai đoạn này, bệnh có thể tiến triển rất nhanh và hoạt động thể chất đối với họ còn tùy theo mục đích cá nhân, khả năng, sở thích và lực chọn của mỗi người.
Bệnh nhân cần phải nhớ luôn luôn nói chuyện với bác sĩ điều trị của mình trước khi bắt đầu tham gia vào bất cứ chương trình tập luyện nào. Đặc biệt là nếu như quá trình điều trị của bệnh nhân có ảnh hưởng đến phổi (ví dụ như thuốc bleomycin hoặc xạ thành ngực), tim (ví dụ như doxorubicin hoặc epirubicin), hoặc bệnh nhân đang có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến phổi hoặc tim. Bệnh nhân cần hiểu rõ mình có thể làm gì và không thể làm gì.
Xem thêm bài viết Mẹo chăm sóc da trước, trong và sau xạ trị
Bệnh nhân cần thảo luận kĩ càng với bác sĩ điều trị trước khi bắt đầu bất cứ bài tập thể lực nào.
Rất nhiều bệnh nhân thấy mình có ít năng lượng hơn bình thường. Trong quá trình xạ trị và hóa trị, nhiều bệnh nhân sẽ cảm thấy mệt mỏi kiệt sức. Tình trạng này xảy ra khi cả thân thể và tâm trí của bệnh nhân đều thấy mệt mỏi. Sự mệt mỏi này không được cải thiện khi bệnh nhân nghỉ ngơi. Đối với rất nhiều người, tình trạng kiệt sức này rất nghiêm trọng và làm hạn chế hoạt động của họ. Nhưng không hoạt động sẽ gây teo cơ và làm mất các chức năng vận động của cơ thể.
Một bài tập aerobic nhẹ nhàng có thể giúp bệnh nhân phá vỡ vòng xoắn bệnh lý này. Trong rất nhiều nghiên cứu, những bài tập luyện thường xuyên làm giảm tình trạng suy kiệt, nó cũng giúp bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động thường ngày mà không gặp các vấn đề lớn. Thậm chí bài tập này còn được bác sĩ chỉ định như một phương pháp điều trị kiệt sức ở các bệnh nhân ung thư. Bệnh nhân nên thảo luận kĩ với bác sĩ điều trị về vấn đề này.
Để nỗ lực tập luyện có hiệu quả nhất, bệnh nhân cần chú ý nhất đến hoạt động của tim. Trong quá trình tập luyện, bệnh nhân cần chú ý đến nhịp tim, hơi thở của mình, cơ bắp của mình mệt mỏi đến mức độ nào. Nếu bệnh nhân khó thở hoặc rất mệt mỏi, có thể nghỉ ngơi vài giây rồi bắt đầu tập luyện lại khi thấy thích hợp. Khi bệnh nhân bắt đầu tập luyện, mục tiêu là cố gắng tập trong 10 phút mỗi lần. Bắt đầu một cách chậm rãi, sau đó trong vài tuần tiếp theo, tăng thời gian luyện tập lên dần dần. Bệnh nhân cần phải cẩn thận nếu đang sử dụng các thuốc kiểm soát huyết áp và nhịp tim. Nhịp tim có thể không quá nhanh nhưng huyết áp của bệnh nhân có thể tăng lên rất cao. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sỹ nếu như bệnh nhân không nắm rõ về các thuốc điều trị.
Không ai có thể khẳng định chế độ tập luyện như thế nào là tốt nhất cho một bệnh nhân ung thư. Mục tiêu của tập luyện là giúp bệnh nhân giữ được sức mạnh của cơ bắp để làm những việc bệnh nhân cần và muốn làm. Tập luyện càng nhiều, cơ thể của bệnh nhân càng có thể đáp ứng các nhu cầu hoạt động trong ngày một cách tốt hơn. Mặc dù vậy nếu bệnh nhân dừng chế độ tập luyện, họ vẫn có thể giữ cho bản thân vận động thường xuyên bằng cách thực hiện những hoạt động thường ngày nhiều nhất trong khả năng của họ.
Điều cơ bản cần nhớ là giữ cho bài tập của bệnh nhân đơn giản và vui vẻ. Tập luyện phải đi kèm với những phương pháp thư giãn để giảm stress. Giảm stress cho bệnh nhân là một phần quan trọng để bệnh nhân giữ được sức khỏe và hồi phục tốt.
Bắt đầu một chương trình luyện tập là một vấn đề lớn, kể cả đối với những người khỏe mạnh. Có thể sẽ khó khăn hơn nhiều nếu bệnh nhân mắc các bệnh mãn tính, đặc biệt là nếu bệnh nhân chưa tập luyện bao giờ trước khi mắc bệnh. Hãy bắt đầu một cách nhẹ nhàng và tăng lên khi bệnh nhân sẵn sàng. Nếu bệnh nhân vẫn tập luyện đều đặn trước khi được chẩn đoán ung thư, bệnh nhân có thể cần phải giảm cường độ và thời gian luyện tập so với lúc bình thường.
Hãy để những bài tập mang lại lợi ích thật sự cho bệnh nhân. Hãy nhớ, những lợi ích của rèn luyện thể lực giúp bệnh nhân:
Sau đây là một số cách để thêm hoạt động thể chất vào sinh hoạt thường ngày của bệnh nhân ung thư. Hãy nhớ rằng chỉ nên bắt đầu khi bệnh nhân cảm thấy sẵn sàng.
Những bệnh nhân ung thư cần tập luyện với cường độ nhẹ nhàng hơn và tăng dần với một tốc độ chậm hơn so với những người bình thường khỏe mạnh. Hãy nhớ rằng, mục tiêu là giữ cho họ hoạt động càng nhiều càng tốt. Quan trọng nhất, chế độ tập luyện cần an toàn, vui vẻ, phù hợp với từng người.
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ
Từ khóa
1
1
