Tìm hiểu về sốt (bài đọc dành cho trẻ)

Bạn đã từng tan học về nhà và cảm thấy đau họng kinh khủng. Mẹ sờ trán, vẻ lo lắng, và dùng nhiệt kế cặp nhiệt cho bạn. Trong vòng vài phút, bạn nghe đến từ sốt.

Nhưng một cách chính xác, sốt là gì?

Tại sao trẻ em lại bị sốt? Tại sao bố mẹ và bác sĩ lại lo lắng về việc bạn bị sốt như vậy? Và một khi bạn bị sốt, làm sao để tống khứ nó? Đừng trùm mền trở lại mà hãy đọc tiếp để biết thêm về sốt bạn nhé.

Sốt bắt đầu trong não của bạn

Vùng hạ đồi nằm ở vùng trung tâm não của bạn. Bạn hãy xem vùng hạ đồi như là trung tâm điều hòa nhiệt độ – cũng giống như đồ điều khiển nhiệt độ có thể tự động tăng giảm nhiệt độ của máy điều hòa trong nhà giúp căn nhà bạn luôn thoáng mát dễ chịu vậy. Vùng hạ đồi có thể nhận biết nhiệt độ nào phù hợp cho cơ thể bạn và đảm bảo cơ thể bạn có nhiệt độ phù hợp này.

Mọi người có nhiệt độ bình thường khoảng 37^oC (98,6^oF). Một vài người có nhiệt độ cao hơn một chút, một số khác lại thấp hơn một chút.

Thậm chí nhiệt độ cơ thể của phần lớn mọi người có thể hơi thay đổi trong ngày: hơi thấp vào buổi sáng và cao hơn một chút vào buổi tối. Với đa số trẻ em như bạn, nhiệt độ cơ thể hầu như giống nhau ngày này qua ngày khác cho đến khi bạn bị mầm bệnh tấn công.

Sự xâm nhập của mầm bệnh

Bạn có nhớ mình đã từng cảm thấy rất khó chịu khi bị viêm họng cấp? Hoặc lúc bị cúm làm bạn cảm thấy mệt mỏi và đau nhức? Điều này cho thấy cơ thể của bạn đang bị tấn công bởi các mầm bệnh, thông thường là virus hoặc vi khuẩn.

Một khi các mầm bệnh này đã xâm nhập vào cơ thể bạn, đôi khi chúng sẽ phóng thích một số hóa chất vào máu. Và khi vùng hạ đồi phát hiện ra sự hiện diện của các hóa chất này, nó sẽ tự động điều chỉnh thân nhiệt của bạn đến mức cao hơn bình thường. Thay vì nên ở mức 37^oC (98,6^oF), vùng hạ đồi của bạn lại nghĩ rằng nhiệt độ cơ thể nên ở mức 38,9^oC (102 ^o F).

Tại sao vùng hạ đồi lại điều khiển làm thay đổi nhiệt độ cơ thể bạn đến một nhiệt độ mới như thế? Các nhà khoa học chứng minh rằng khi làm tăng nhiệt độ là cách mà cơ thể bạn chống lại các mầm bệnh. Sốt còn là một tín hiệu báo động tốt để cho bạn, ba mẹ bạn, và bác sĩ biết rằng bạn đang mắc bệnh. Nếu không có sốt, sẽ khó khăn hơn nhiều khi kết luận bạn có bị nhiễm trùng hay không.

Run, và đổ mồ hôi sau đó

Một khi vùng hạ đồi đã cài đặt một nhiệt độ mới cho cơ thể bạn, cơ thể sẽ hoạt động và bắt đầu nóng dần lên. Khi sốt bắt đầu, cơ thể bạn sẽ nóng hơn, bạn có thể có biểu hiện run, và chính điều này nhằm tạo ra nhiệt. Bạn có thể cảm thấy rất lạnh mặc dù nhiệt độ phòng không lạnh và dù bạn đã mặc đồ ngủ ấm và quấn rất nhiều mền quanh mình.

Khi nhiệt độ cơ thể bạn đạt đến mức nhiệt độ mới do vùng hạ đồi thiết lập, ví dụ 38,9^oC (102^oF), bạn sẽ không còn cảm thấy lạnh nữa. Tùy theo thiết lập của vùng hạ đồi, nhiệt độ của bạn sẽ nằm ở mức tương ứng.

Sau khi nguyên nhân gây ra sốt biến mất, vùng hạ đồi của bạn sẽ lại thiếp lập một nhiệt độ bình thường như lúc ban đầu chưa mắc bệnh. Chẳng hạn như khi thuốc điều trị viêm họng cấp bắt đầu có hiệu quả, nhiệt độ của bạn sẽ dần dần giảm xuống. Bạn bắt đầu cảm thấy nóng và cần loại bỏ nhiệt độ dư thừa ra khỏi cơ thể mình. Bạn có thể đổ mồ hôi và quyết định thay những bộ đồ ngủ mỏng hơn.

Chiến đấu với sốt

Đối với trẻ lớn, các đợt sốt không phải là vấn đề lớn. Một khi nguyên nhân gây sốt được điều trị hoặc tự khỏi, nhiệt độ cơ thể bạn sẽ trở về bình thường và bạn cảm thấy lại được là chính mình. Phần lớn bác sĩ đồng ý rằng nhiều trẻ bị sốt không cần phải uống một thứ thuốc đặc biệt nào cả nếu sốt không làm cho trẻ khó chịu.

Nhưng đối với trẻ sơ sinh và trẻ rất nhỏ, đó lại là một câu chuyện khác. Các em nhỏ ấy phải được bác sĩ khám bất cứ khi nào sốt ≥ 38^oC (100,4^oF).

Nếu một bạn nhỏ có sốt cao hơn và cảm thấy khó chịu, bác sĩ có thể yêu cầu bố mẹ cho bạn ấy uống thuốc. Hai thuốc thường được dùng nhất là Acetaminophen và Ibuprofen. Thuốc sẽ cản trở các hóa chất đã ảnh hưởng làm cho vùng hạ đồi điều chỉnh thân nhiệt tăng cao. Trẻ em không bao giờ được uống Aspirin để điều trị sốt bởi vì (tuy hiếm gặp) có thể gây ra bệnh rất nặng.

Nếu bạn bị sốt, bố và mẹ bạn sẽ có thể yêu cầu bạn uống nhiều nước hơn bình thường. Điều này quan trọng vì khi cơ thể bạn nóng lên, nó sẽ làm cho bạn dễ bị mất nước , có nghĩa là trong cơ thể bạn không có đủ nước. Bạn có thể chọn lựa nhiều loại nước khác nhau như nước trái cây, nước lọc, canh súp, sữa…

Và trước cả khi bạn biết sốt đã hết, bố mẹ sẽ kiểm tra nhiệt độ của bạn, và nói “nhiệt độ của con đã bình thường rồi, không còn sốt nữa”.

Tài liệu tham khảo

Dịch và hiệu chỉnh từ bài viết của BS. Kate M. Cronan đăng trên trang web familydoctor.org