X quang vú (còn gọi là Nhũ ảnh)

TS. BS. Hồ Hoàng Thảo Quyên.

(Bệnh viện ĐH Y Dược TPHCM, Việt Nam

University of California, Davis, USA)

Chụp X quang là kỹ thuật dùng tia X phát ra, đi qua tuyến vú để ghi hình ảnh lên phim hoặc dưới dạng ảnh kỹ thuật số.

X quang ngày nay với liều tia xạ rất thấp, khoảng <1mSv/cuộc chụp, trong khoảng an toàn bức xạ.

Khi chụp X quang, người được chụp ở tư thế đứng hoặc ngồi, vú sẽ được ép nhẹ giữa 2 bản ép của máy. Các máy chụp thường có chế độ kỹ thuật tự động, đảm bảo ép vú vừa phải, không gây đau mà vẫn đạt yêu cầu về chất lượng hình ảnh. Đoạn đau hay không đau này có nhiều tranh cãi, phụ thuộc vào tay nghề kỹ thuật viên, nhưng quan trọng là cần giải thích trước với người được chụp về quy trình.

Mục đích của việc ép vú:

• Làm giảm độ dày tuyến vú;
• Tia X xuyên thấu qua một cách đồng nhất hơn;
• Giảm khoảng cách vật-phim giúp cho độ phân giải tốt hơn;
• Tách rời các cấu trúc trong tuyến.

Hiện nay, quốc tế công nhận hai chiều thế căn bản cho việc khảo sát X quang vú: thế chếch trong ngoài (MLO) và thế  thẳng trên dưới (CC). (Mình sẽ có bài post riêng về kỹ thuật nha!).

Chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định

• Tầm soát ung thư vú ở phụ nữ ≥ 40 tuổi hoặc nguy cơ cao (không phân biệt độ tuổi).
• Chẩn đoán: khảo sát u sờ được trên lâm sàng, các trường hợp  vú có biểu hiện bất thường.
• Theo dõi tổn thương vú đã biết, sau điều trị.

Chống chỉ định

• Phụ nữ có thai 3 tháng đầu. Trường hợp thai sau 3 tháng đầu, nếu cần thiết phải chụp, cần có sự hội chẩn giữa bác sĩ chẩn đoán hình ảnh với bác sĩ lâm sàng.
• Thận trọng với các trường hợp: đặt túi ngực, áp xe vú.

Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm

• Phát hiện những ổ vi vôi hóa – dấu hiệu đầu tiên của ung thư tiền lâm sàng.
• Phát hiện được những hình ảnh xáo trộn cấu trúc hay không cân  xứng khu trú, khó khảo sát được trên siêu âm.
• Ưu thế đối với mô không đặc (nhiều mô mỡ).

Hạn chế

• Khó tiến hành trên người có tạo hình vú (đặt túi ngực, chích silicone trực tiếp), cần một số tư thế chụp đặc biệt.
• Giảm độ nhạy ở người có mô vú đặc.

Thời điểm chụp

•  Với phụ nữ còn chu kỳ kinh nguyệt, cần chọn khoàng thời điểm từ ngày 7-10 của chu kỳ kinh (ngày 1 là ngày đầu tiên có kinh nguyệt của tháng đó). Thời điểm này, dưới tác dụng của nội tiết tố mô vú giảm nhạy cảm với đau hơn. Cần tư vấn thời đểm chụp cho người phụ nữ để việc hợp tác và ấn tượng thoải mái của cuộc chụp sẽ tốt hơn.
• Với phụ nữ đã mãn kinh, có thể chụp thời điểm nào cũng được.

Hình minh họa KTV tại BV Đại học Y Dược TPHCM. KTV dịu dàng, nhẹ nhàng và tươi như hoa thì ai đến cũng thấy an tâm.

Tài liệu tham khảo

1. Phí Ích Nghị, Võ Tấn Đức, Trương Hiếu Nghĩa (2009) Hình ảnh học tuyến vú và tầm soát ung thư vú, NXB Y học, Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Nguyễn Sào Trung, Hứa Thị Ngọc Hà (2007) Tìm hiểu bệnh ung thư vú, NXB Y học, Thành phố Hồ Chí Minh.
3.  American College of Radiology (2013) ACR Atlas Breast Imaging Reporting and Data System BI-RADS 2013 American College of Radiology, Reston, VA.
4. Berg WA, Birdwell RL, Gombos E et al. (2006) Diagnostic imaging: breast, Amirsys, Salt Lake City, Utah.
5. Kopans DB (2007) Breast Imaging, Lippincott Williams &Wilkins., Philadelphia.
6. Kobrunner S.A.H., Shreer I., Dershaw D.Grumbach Y. (2000) Imagerie Diagnostic du Sein, Masson, Paris.