0
Ngày:
25/08/2018
Lượt xem:
1434
Bài viết thứ 24/30 thuộc chủ đề “Các bệnh về nội Tiêu hóa”
Salmonella là một nhóm vi khuẩn có thể gây ra ngộ độc thực phẩm. Thông thường, ngộ độc thức ăn gây ra viêm dạ dày-ruột – một loại nhiễm trùng của ống tiêu hóa dẫn đến tiêu chảy và ói mửa. Vi khuẩn Salmonella có thể được tìm thấy trong ruột của nhiều loài đồng vật, bao gồm gia súc và thú nuôi. Gia cầm (gà, gà tây, v.v…) dường như đều nhiễm Salmonella. Vì vậy, Salmonella có thể nhiễm vào thịt (gồm thịt gia cầm), trứng, sữa và những chế phẩm từ sữa. Nhiễm trùng thường xuyên gây ra những triệu chứng trung bình nhưng các biến chứng, bao gồm mất dịch cơ thể, có thể gặp trong vài trường hợp. Điều trị thông thường là bù dịch để tránh mất nước. Kháng sinh đôi khi được sử dụng cho những người có nguy cơ cao bị biến chứng. Cơ quan Tiêu chuẩn Thực phẩm ở Anh đã xác định các biện pháp để giúp phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, trong đó có ngộ độc thực do Salmonella.
Salmonella là một nhóm vi khuẩn thường gây ngộ độc thực phẩm. Ngộ độc thực phẩm xuất hiện khi thức ăn và nước uống bị nhiễm vi sinh vật và độc chất hoặc những chất hóa học được ăn hay được uống. Vi sinh vật bao gồm vi khuẩn, vi rút và kí sinh trùng. Kí sinh trùng là những sinh vật sống, sống kí sinh ở trong hoặc trên những sinh vật khác. Thông thường, ngộ độc thưc phẩm gây ra viêm dạ dày-ruột, một thể nhiễm trùng của ống tiêu hóa. Bệnh này gây ra tiêu chảy và đôi khi ói mửa.
Có khoảng trên 2500 dưới nhóm của Salmonella.
Một típ của Salmonella, Samonella typhi (S. typhi), có thể gây ra sốt thương hàn. Đó là một căn bệnh nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị nhanh chóng với kháng sinh. Đầu tiên, bệnh nhân sẽ tiêu chảy và sau đó sốt, nhức đầu, co thắt dạ dày, phát ban, buồn nôn và chán ăn.
Một típ khác của Salmonella, Salmonella paratyphi (S.paratyphi) có thể gây ra sốt phó thương hàn. Đây là một bệnh tương tự sốt thương hàn, nhưng triệu chứng nhìn chung nhẹ hơn. Bệnh thương hàn và phó thương hàn thường xuyên xuất hiện ở những quốc gia có vệ sinh kém. Vi khuẩn có thể lây lan qua phân hay nước tiểu của bệnh nhân. Nhiễm S.typhi và S.paratyphi gây bệnh sốt thương hàn và sốt phó thương hàn không thường gặp ở Anh trong khi nhiễm những dòng khác thì tương đối thường gặp.
Phần còn lại của trang tin tức này chỉ bao gồm ngộ độc thực phẩm gây ra bới những dòng Salmonella khác với S.typhi và S.paratyphi.
Vi khuẩn Salmonella có thể được tìm thấy trong ống tiêu hóa của nhiều loài động vật, bao gồm động vật hoang dã, gia súc và thú nuôi. Gia cầm (gà trống, gà, gà tây, v.v..) có khả năng cao mang khuẩn Salmonella. Vì vậy, Salmonella có thể nhiễm vào thịt (gia cầm), trứng, sữa và các chế phẩm từ sữa.
Nấu chín thịt (gồm thịt gia cầm) thường sẽ giết được vi khuẩn Salmonella. Con người có thể nhiễm vi khuẩn này nếu ăn thịt nấu chưa chín mà đã nhiễm salmonella. Việc ăn trứng sống hoặc chưa được nấu chín, hoặc uống sữa hay sử dụng các chế phẩm từ sữa nhiễm Salmonella có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.
Đôi khi những loại thực phẩm khác như trái cây và rau củ có thể nhiễm Salmonella thông qua việc chăm bón bằng phân chuồng. Động vật thân mềm cũng có thể bị nhiễm nếu chúng tiếp xúc với chất thải nhiễm khuẩn trong nước.
Chó, mèo và những loài động vật gặm nhắm đôi khi có thể nhiễm salmonella. Rùa cạn và rùa nước ngọt có thể là vật mang salmonella. Việc tiếp xúc với động vật bị nhiễm hoặc phân của chúng cũng có thể cho phép sự truyền nhiễm đến con người. Vi khuẩn có thể đi từ tay của bạn đến miệng và vào ống tiêu hóa của bạn, sinh sôi nẩy nở và gây triệu chứng.Một khi bạn nhiễm salmonella, bạn cũng có thể là nguồn lây cho những người xung quanh nếu bạn không tuân thủ những biện pháp giữ vệ sinh nghiêm ngặt để phòng chống sự lây lan vi khuẩn cho những người khác.
Ngộ độc thực phẩm do Salmonella tương đối phổ biến. Tại Anh và xứ Wales năm 2015, đã có 8,451 trường hợp được xác nhận bị nhiễm. Càng có nhiều ca ngộ độc thực phẩm chưa được kiểm chứng thì có thể bấy nhiêu ca bệnh nhiễm chưa được xác định. Tại Vương Quốc Anh, số ca bệnh nhiễm Salmonella đã giảm trong những năm vừa qua. Có thể là do những chiến dịch chủng người cho gà chống lại vi khuẩn. Trứng từ những con gà đã được tiêm chủng thì an toàn. Điều ấy được biểu thị bằng con dấu Sư tử đỏ trên những quả trứng ở Anh.
Salmonella có thể lây nhiễm cho bất cứ ai ở bất kỳ độ tuổi nào. Trong đa số trường hợp thì nó không gây nhiều triệu chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, có vài nhóm người có khả năng cao xuất hiện những triệu chứng nghiêm trọng. những đối tượng ấy là:
Do Salmonella có thể lây từ người sang người nên có thể xảy ra các trận dịch, chủ yếu xảy ra trong các viện như viện dưỡng lão hay nơi chăm sóc người già.
Những triệu chứng điển hình là tiêu chảy và co thắt dạ dày. Tiêu chảy đôi khi kèm theo nhầy máu. Bạn có thể cảm thấy buồn nôn, nôn và có thể sốt. Triệu chứng có khuynh hướng bắt đầu trong vòng 12-36 giờ sau khi ăn những thực phẩm nhiễm khuẩn hoặc tiếp xúc với những động vật mang trùng. Khoảng thời gian trước khi xuất hiện triệu chứng được gọi là ‘thời kì ủ bệnh’.
Ở đa số bệnh nhân, triệu chứng thường nhẹ và cải thiện trong vòng 4-7 ngày mà không có điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, đôi khi, triệu chứng có thể nghiêm trọng hơn và/ hoặc những biến chứng có thể xuất hiện. Nếu những triệu chứng trở nên nghiêm trọng thì sự mất dịch có thể xuất hiện. Bạn nên đi đến phòng khám một cách nhanh chóng nếu bạn nghi ngờ rằng bản thân hoặc con của bạn đang mất nước. Mất nước nhẹ thường hay gặp và dễ dàng được khắc phục bằng việc bù dịch. Mất nước nặng có thể gây tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng bởi vì các cơ quan của cơ thể bạn cần một lượng nước nhất định để vận hành.
Tiêu chảy và nôn ói có thể gây mất nước. Nếu bạn nghi ngờ con bạn bị mất nước thì bạn nên khẩn trương tìm kiếm sự giúp đỡ của y tế. Trẻ em, nhất là những bé nhỏ tuổi, sơ sinh hoặc nhũ nhi, có thể bị mất nước nặng và suy sụp rất nhanh. Mất nước nhẹ thường gặp và dễ dàng khắc phục bằng việc bù nhiều dịch.
Những triệu chứng mất nước ở trẻ em bao gồm
Những triệu chứng mất nước nặng của trẻ em bao gồm:
Mất nước nặng là một cấp cứu y khoa và cần sự chăm sóc y tế ngay lập tức.
Mất nước dễ xảy ra với:
Triệu chứng mất nước ở người lớn
Triệu chứng mất nước ở người lớn bao gồm:
Triệu chứng của mất nước nặng:
Mất nước nặng là một cấp cứu y khoa và cần sự chăm sóc y tế ngay lập tức
Mất nước ở người lớn hay gặp ở:
Nhiều người sẽ nhận thấy những triệu chứng ngộ độc thực phẩm của họ, và nếu những triệu chứng đó nhẹ thì họ thường không đi khám bác sĩ hay nhận sự điều trị đặc hiệu nào.
Cho nên, bạn có thể bị nhiễm Salmonella mà không được ‘xác nhận’. Tuy nhiên, trong vài trường hợp, bạn có thể cần đến sự hỗ trợ y tế khi bạn bị ngộ độc thực phẩm (xem ở phần dưới khi nào nên đi khám). Bác sĩ hay điều dưỡng có thể hỏi bạn những câu hỏi về những chuyển đi du lịch nước ngoài hay bằng cách nào đó mà bạn có thể đã ăn hoặc uống thực phẩm nhiễm khuẩn. Họ cũng thường xuyên kiểm tra những dấu hiệu mất dịch của bạn. Họ có thể kiểm tra nhiệt độ, mạch và huyết áp của bạn. Họ cũng khám bụng bạn để tìm sự đề kháng.
Nhân viên y tế có thể yêu cầu bạn lấy mẫu phân của bạn. Mẫu phân này sẽ được đưa tới phòng xét nghiệm. Salmonella được xác nhận nếu vi khuẩn được tìm thấy trong phân của bạn. Thực phẩn đôi khi được kiểm tra có Salmonella hay không trong những đợt dịch.
Mẫu phân không phải luôn luôn cần thiết. Bác sĩ của bạn có thể kết luận bệnh trong một vài trường hợp sau:
Lý do mẫu phân không luôn luôn cần thiết là rất nhiều trường hợp mà việc biết tác nhân gây bệnh không làm cho điều trị khác đi. Hầu hết trường hợp nhiễm Salmonella, bệnh nhân sẽ tự khỏi thậm chí trước có khi kết quả xét nghiệm mẫu phân.
Trẻ em
Nếu con bạn bị viêm dạ dày ruột do bất kì nguyên nhân nào (có thể ngộ độc thực phẩm do Salmonella), bạn nên đưa con bạn đi khám trong những tình huống sau đây:
Người lớn
Nếu bạn bị viêm dạ dày ruột do bất kì nguyên nhân nào (có thể do ngộ độc thực phẩm do Salmonella), bạn nên đi khám trong những tình huống sau đây:
Hầu hết trẻ em nhiễm Salmonella không cần điều trị đăc hiệu. Những triệu chứng thường tự cải thiện trong vài ngày do hệ miễn dịch của các bé có thời gian để loại bỏ nhiễm khuẩn. Mục tiêu là đảm bảo con bạn được cung cấp đủ lượng dịch để phòng ngừa mất nước. Trẻ em bị nhiễm Salmonella có thể thường xuyên được chăm sóc tại nhà. Trong một vài trường hợp, trẻ cần được nhập viện nếu có những triệu chứng nặng và có những biến chứng.
Những cách điều trị sau thường được thực hiện đến khi triệu chứng thuyên giảm.
Bạn nên khuyến khích con của bạn uống nhiều nước. Mục đích là để phòng mất dịch. Lượng dịch mất đi trong dịch nôn và/hoặc tiêu chảy cần được hồi hoàn. Con bạn nên tiếp tục theo những chế độ ăn uống hàng ngày. Hơn nữa, các bé nên được khuyến khích uống thêm nước. Tuy nhiên, nên tránh cho trẻ uống những thức uống có ga hoặc nước trái cây đậm đặc vì có thể làm cho tiêu chảy nặng hơn.
Trẻ em dưới 6 tháng tuổi có nguy cơ mất dịch tăng hơn. Bạn nên đưa trẻ đi khám nếu có triệu chứng viêm dạ dày ruột. Việc bú mẹ hoặc bú bình nên được tiếp tục như bình thường. Bạn có thể tìm thấy nhu cầu ăn uống tăng lên ở trẻ. Bạn cũng có thể được tư vấn cung cấp lượng dịch thêm (nước hoặc dung dịch bồi hoàn) giữa các bữa ăn.
Dung dịch bồi hoàn có thể được tư vấn sử dụng bởi bác sĩ, cho những trẻ có nguy cơ gia tăng bị mất nước. Những loại dung dịch ấy được pha từ dạng bột có trong nhà thuốc và phải có toa bác sĩ. Bạn nên được hướng dẫn liều lượng cho trẻ uống. Dung dịch bồi hoàng cung cấp một lượng cân bằng hoàn hảo của nước, muối và đường. Lượng nhỏ đường và muối giúp cho nước được hấp thu tốt hơn ở ruột vào cơ tể. Nếu bạn không có dung dịch bồi hoàn vì lí do nào đó, nên chắc chắn ràng con bạn được cho đủ nước, nước trái cây pha loãng hoặc những dung dịch phù hợp khác. Nếu con bạn đang bú mẹ, thì bạn nên tiếp tục cho trẻ bú. Điều quan trọng là con bạn nên được bù nước trước khi được cho một loại thức ăn rắn nào. Nếu con bạn nôn, đợi 5-10 phút và cho uống lại nhung thật chậm (ví dụ 2-3 muỗng một phút). Dùng ống tiêm nếu trẻ không uống được bằng muỗng.
Ghi chú: Nếu bạn nghi ngờ con bạn bị mất nước, hay trở nên mất nước, thì bạn nên đưa trẻ đi khám.
Nếu con bạn mất nước nhẹ, thì có thể điều trị bồi hoàn. Đọc kĩ hướng dẫn sử dụng để biết chính xác cách pha chế và liều lượng. Liều lượng được căn cứ trên tuồi và cân nặng của con bạn. Nếu con bạn đang bú mẹ thì bạn nên tiếp tục cho con bú mẹ. Tuy nhiên, đừng cho con bạn uống những loại dịch khác trừ khi được nhân viên y tế xác nhận là an toàn. Điều quan trọng là con của bạn nên được bù đủ dịch trước khi được cho ăn đồ ăn rắn.
Đôi khi, trẻ em cũng cần phải nhập viện để điều trị nếu bé bị mất nước. Điều trị ở bệnh viện thường liên quan đến việc cung cấp dung dịch bồi hoàn thông qua một loại ống đặc biệt tên là ống thông mũi dạ dày. Ống này đi qua mũi của các bé, thông qua cổ họng và trực tiếp đi vào dạ dày. Một cách bù dịch khác là thông qua đường truyền tĩnh mạch.
Điều chỉnh bất cứ tình trạng mất nước nào cũng là ưu tiên. Tuy nhiên, nếu con bạn không bị mất nước (trong đa số trường hợp) hoặc kể từ lúc tình trạng mất nước được đẩy lùi, khuyến khích con bạn ăn uống bình thường. Không được bắt một đứa trẻ nhiễm Salmonella phải nhịn đói. Điều đó được yêu cầu trước đây nhưng bây giờ đã được bãi bỏ. Cho nên:
Bạn không nên cho trẻ dưới 12 tuổi dùng thuốc để cầm tiêu chảy. Việc cho thuốc nghe có vẻ là một phương án tốt nhưng thực ra không an toàn cho trẻ, do sự xuất hiện của các biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, bạn có thể cho uống paracetamol hoặc ibuprofen để hạ sốt hoặc giảm nhức đầu.
Nếu những triệu chứng trở nên nặng và tiếp diễn trong nhiều ngày, bác sĩ nên yêu cầu thử phân tiêu chảy. Mẫu thử sẽ được chuyển đến cho phòng xét nghiệm để tìm vi sinh vật nhiễm (vi khuẩn, kí sinh trùng,v.v.) trong đó có Salmonella. Nếu Salmonella được tìm thấy trong mẫu thử, kháng sinh thường là không cần thiết. Tuy vậy, một liều ngắn kháng sinh được dùng nếu:
Probiotics nhìn chung không được khuyến cáo dùng cho trẻ em với viêm dạ dày ruột hoặc ngộ độc thực phẩm do bất kì nguyên nhân gì. Điều này có thể thay đổi nếu nhiều nghiên cứu cho thấy sự có ích của chúng.
Thuốc kháng tiết là một nhóm thuốc mới. Nhóm thuốc đó được dùng chung với việc tái bù dịch. Nó sẽ làm giảm lượng nước thải ra bởi ruột trong lúc bị tiêu chảy. NO cũng được dùng cho trẻ lớn hơn 3 tuổi. Racecadotril là thuốc kháng tiết duy nhất tại Anh hiện nay và là duy nhất được kê đơn. Nó không được kê đơn tại Scotland do chưa có đủ chứng cứ về hiệu quả của thuốc.
Những triệu chứng thường thuyên giảm trong vài ngày do hệ miễn dịch của bạn thường xuyên loại bỏ vi khuẩn. Trong vài trường hợp, cần phải nhập viện khi triệu chứng nặng hoặc nếu xuất hiện biến chứng.
Những cách điều trị sau được sử dụng đến khi triệu chứng thuyên giảm.
Mục đích là để phòng ngừa sự thiếu dịch của cơ thể, hoặc điều trị mất dịch. (Ghi chú: nếu bạn nghi ngờ mình bị mất dịch, hãy liên hệ bác sĩ)
Ở hầu hết người lớn, lượng dịch đưa vào nên bao gồm nước, nước trái cây và súp. Tốt nhất là đừng nên uống nước chứa nhiều đường, như là cola hoặc nước có ga, vì đôi khi nó sẽ làm tiêu chảy nặng hơn. Dung dịch bồi hoàn được chỉ định cho người suy yếu, hoặc trên 60 tuổi, hoặc có bệnh nền tảng. Dung dịch ấy được pha từ bột đóng gói có thể tìm thấy ở những tiệm thuốc. (Gói bột ấy cũng có thể được kê đơn). Bạn nên pha bột chung với nước. Dịch bồi hoàng cung cấp cho một lượng hoàn chỉnh của nước, muối và đường. Lượng nhỏ muối và đường giúp cho nước dễ hấp thu hơn bởi ruột. Dung dịch đó không làm ngừng hoặc giảm tiêu chảy. Không nên sử dụng nước muối-đường tự làm tại nhà, vì lượng muối và đượng phải được đo một cách chính xác.
Đã từng có chỉ định cho bệnh nhân nhịn ăn khi bị ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, hiện nay, nên ăn một lượng nhỏ thức ăn, bữa ăn nhẹ nếu bạn có thể. Bạn thích gì thì ăn cái đó. Bạn có thể không muống ăn và hầu hết người lớn có thể không ăn trong vài ngày. Ăn càng sớm càng tốt nhưng không được ngừng uống nước. Nếu bạn muốn ăn, nên tránh những loại thức ăn dầu mỡ, cay hoặc khó tiêu. Bữa ăn đạm bạc như là bánh mì và cơm sẽ tốt cho bạn.
Thuốc trị tiêu chảy thường không cần dùng đến. Tuy nhiên, thuốc loperamide có thể được chỉ định trong vài tình huống. Ví dụn, giúp bạn vượt qua những sự kiện đặc biệt như là đám cưới, hoặc nếu bạn gặp khó khăn trong việc đi nhanh đến toilet. Loperamide có chức năng làm chậm hoạt động của ruột và có thể giảm số lần đi tiêu. Bạn có thể mua loperamide ở nhà thuốc. Liều dành cho người lớn là 2 viên lúc đầu. sau đó là một viên mỗi lần đi tiêu chảy, tối đa là 8 viên trong 24 giờ đầu. Bạn không nên uống loperamide quá 5 ngày.
Ghi chú: Tuy loperamide thường an toàn, có những báo cáo cho thấy có những vẫn đề nghiêm trọng ở người dùng thuốc loperamide. Những vấn đề đó thường gặp ở những người có Viêm ruột. Cho nên, không được dùng loperamide hay thuốc trị tiêu chảy khác nếu trong phân bạn có máu hoặc mủ hoặc bạn đang sốt cao. Những người có điều kiện nhất định cũng không nên uống loperamide. Phụ nữ mang thai không nên uống loperamide. Cho nên, để an toàn, đọc kĩ hưỡng dẫn sử dụng trước khi dùng.
Paracetamol và ibuprofen thường hữu ích để làm hạ sốt hoặc giảm nhức đầu.
Kháng sinh đôi khi được sử dụng để điều trị Salmonella trong vài trường hợp. Đó là:
Kháng sinh thường được dùng nhất là ciprofloxacin.
Nếu bạn (hoặc con bạn) nhiễm Salmonella, những việc làm sau nên được thực hiện để phòng chống sự lây lan vi khuẩn cho những người khác:
Những biến chứng không thường xuyên gặp ở Anh Quốc. Chúng dường như xuất hiện ở những đối tượng rất trẻ hoặc ở người già. Chúng cũng dường như xảy ra nếu bạn có một bệnh nền mạn tính như đái tháo đường hoặc hệ miện dịch làm việc không bình thường. (ví dụ nếu bạn sử dụng lâu dài steroid hoặc bạn đang hóa trị ung thư).
Những biến chứng có thể là:
Nếu bạn nghi ngờ bạn hoặc con bạn nhiễm Salmonella hoặc những thể khác của ngộ độc thức ăn khi ăn ở nhà hàng hoặc cửa tiệm ăn nhanh, bạn nên thông báo cho văn phòng sức khỏe môi trường. Việc này nhằm để nhân viên văn phòng sức khỏe môi trường kiểm tra việc kinh doanh của các cửa hàng thức ăn và có những hành động cao hơn nếu có vấn đề trong vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều này làm giảm cơ hội để người khác bị ngộ độc thực phẩm. bạn có thể tìm tiêu chuẩn thi hành trên thực phẩm địa phương tại Food Standards Agency Report a Food Problem.
Nếu bác sĩ của bạn nghi ngờ bạn có ngộ độc thực phẩm hoặc Salmonella được xác nhận trong mẫu phân của bạn, họ sẽ được yêu cầu bởi pháp luật báo cáo trường hợp của bạn.
The Food Standards Agency ở Anh đã xác định ‘4 Cs’ để giúp phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, trong đó có do Salmonella:
Bạn cũng nên rửa tay sau khi sờ thú cưng hoặc súc vật, sau khi thăm nông trại hoặc làm vườn.
Bạn nên rửa trái cây tươi và rau củ trước khi ăn chúng. Không được uống nước nghi ngờ là nhiễm khuẩn ( bao gồm đá viên làm từ nước không an toàn). Bao gồm nước ở sông, suối và hồ. Uống sữa thanh hoặc tiệt trùng.
Nếu có thể, nên ăn trứng từ gà đã được tiêm ngừa Salmonella, biểu thị ở Anh bằng Lion Stamp. Nếu ăn trứng không có tem đó, hoặc trong những quốc gia mà chương trình tiêm ngừa không có, nên tránh ăn trứng sống hoặc trứng lòng đào.
Xảy ra khi vi khuẩn đi từ thức ăn này (chủ yếu là thức ăn sống) sang thức ăn khác. Điều đó xảy ra khi thức ăn tiếp xúc trực tiếp, khi thức ăn này rơi vào thức ăn khác, khi tay bạn hoặc dụng cụ hoặc công cụ, như là dao hoặc thớt, tiếp xúc với nhiều thức ăn.
Động vật bò sát và lưỡng cư, bao gồm rùa nước ngọt và rùa cạn có thể thường mang vi khuẩn Salmonella, chúng nên được lưu giữ một cách cẩn thận. Bạn nên giám sát bất cứ tiếp xúc của trẻ, chủ yếu là trẻ nhỏ tuổi. Bạn không nên giữ chứng ở nơi mà một người có hệ miễn dịch yếu có thể tiếp xúc với chúng.
Xem thêm bài "Viêm dạ dày ruột ở người lớn" của Bác sĩ ThS.BS. NGUYỄN HẢI NAM
0
0
