Bệnh thủy đậu
Ngày:
19/02/2019
Lượt xem:
1497
Bài viết thứ 02/02 thuộc chủ đề “Các bài viết của BS. Nam Anh”
Bệnh quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính đặc trưng bởi sưng đau tuyến nước bọt, ngoài ra còn có thể viêm tuyến sinh dục, viêm màng não, viêm tuỵ và một số cơ quan khác. Bệnh do virus quai bị (thuộc nhóm Paramyxovirus) gây ra.
Xem thêm bài: "Bệnh quai bị" của Bác sĩ Trần Thị Kim Vân
Đây là một bệnh lây truyền qua đường hô hấp do các bụi nước trong hơi thở người bệnh truyền trực tiếp sang người lành. Sau khi vào cơ thể, virus bám vào niêm mạc mũi, miệng, kết mạc sau đó xâm nhập vào nội tạng qua đường máu.
Bệnh hay gặp ở trẻ em từ 3 tuổi trở lên, là độ tuổi trẻ bắt đầu đi học mẫu giáo; trong đó hay gặp lứa tuổi 5 – 9 tuổi và thanh niên. Bệnh gặp ở nam nhiều hơn nữ.
Đây là biểu hiện thường gặp nhất. Trẻ thường có cảm giác đau ở quanh ống tai ngoài, sau lan ra xung quanh. Sau 1 – 2 ngày, tuyến mang tai trẻ dần sưng to, lan ra vùng trước tai, lan xuống dưới hàm và làm mất rãnh dưới hàm; tuy nhiên da vùng sưng không nóng đỏ. Trẻ thường sưng cả 2 bên tuyến mang tai, bên này sau bên kia vài giờ đến vài ngày. Ngoài ra trẻ sẽ có các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, đau nhức đầu, đau nhức xương khớp, ăn ngủ kém. Hiếm gặp một số trường hợp tuyến dưới hàm sưng to gây phù trước xương ức hay gây khó thở, khó nuốt, khó nói. Sau khoảng 1 tuần, tuyến mang tai giảm đau và nhỏ dần, bệnh nhân hết sốt, các triệu chứng khác cũng giảm dần.
Viêm tinh hoàn có thể gặp trong quai bị, đặc biệt ở những trẻ trong độ tuổi dậy thì.
Viêm tinh hoàn thường xuất hiện sau khi sưng tuyến mang tai 1 – 2 tuần nhưng đôi khi xuất hiện đơn độc không kèm viêm tuyến mang tai. Bệnh nhân có dấu hiệu sốt cao trở lại, đôi khi rét run, kèm đau nhức đầu, nôn. Ban đầu bệnh nhân đau ở tinh hoàn; sau đó tinh hoàn sưng to gấp 3 – 4 lần bình thường, đau nhức, da bìu đỏ, đôi khi mào tinh cũng sưng to. Thường bệnh nhân chỉ sưng một bên tinh hoàn nhưng cũng có thể sưng hai bên. Bệnh tiến triển khoảng 4 – 5 ngày bệnh nhân sẽ hết sốt nhưng tinh hoàn sưng lâu hơn, không hoá mủ. Sau chừng 2 tuần tinh hoàn mới hết sưng và phải sau 2 tháng mới đánh giá được tinh hoàn có bị teo hay không.
Viêm não do virus quai bị gặp khoảng 1 – 10%; nhất là ở trẻ nhỏ, có thể xảy ra đơn độc hoặc sau khi viêm tuyến mang tai 3 – 10 ngày. Bệnh nhân xuất hiện sốt cao, đau nhức đầu, nôn, rối loạn ý thức, co giật, cứng cổ.
Viêm tụy cấp gặp khoảng 3 – 7%, thường ở người lớn, phần lớn là thể ẩn, chỉ biểu hiện biến đổi qua xét nghiệm. Bệnh xảy ra vào tuần thứ hai (ngày thứ 4 – 10) khi viêm tuyến mang tai đã đỡ. Một số triệu chứng có thể gặp là bệnh sốt trở lại, đau thượng vị kèm theo các triệu chứng hay gặp như nôn, đầy bụng, ỉa lỏng, chán ăn…
Các biểu hiện khác: hiếm gặp hơn một số biểu hiện như viêm cơ tim, viêm tuyến giáp bán cấp, viêm đa khớp, viêm phổi kẽ, viêm tuyến lệ, viêm màng bồ đào…
Xem thêm bài: "Quai bị có ảnh hưởng sinh sản không?" của Bác sĩ Trương Hữu Khanh
Mọi trẻ có biểu hiện nghi ngờ quai bị cần được đưa đến cơ sở y tế để khám nhằm xác định bệnh và loại trừ các bệnh lý dễ nhầm lẫn khác. Khi đã được chẩn đoán quai bị, vì đây là bệnh lành tính và tự khỏi nên có thể cho điều trị tại nhà; tuy nhiên đây là một bệnh rất dễ lây nên cần cách ly bệnh nhân tối thiểu là 2 tuần. Cần theo dõi bệnh nhân thường xuyên, phát hiện sớm các biến chứng để có thái độ xử trí kịp thời.
Cần đưa trẻ đến khám ngay tại cơ sở y tế nếu trẻ:
Một số vấn đề trong chăm sóc:
Viêm tuyến nước bọt mang tai:
Viêm tinh hoàn:
Quai bị có mắc lại không ?
Sau khi nhiễm quai bị, trong cơ thể sẽ tồn tại các kháng thể trung hoà. Các kháng thể này được duy trì ở nồng độ thấp nhưng có tác dụng bảo vệ. Do đó hầu hết mọi người chỉ có biểu hiện của bệnh quai bị một lần trong suốt cuộc đời.
Vaccin quai bị là vaccin virus sống giảm độc lực, an toàn, không gây sốt, tạo kháng thể cao, bảo vệ 75 – 95% trường hợp tiếp xúc, miễn dịch ít nhất 17 năm.
Vaccin quai bị hiện nay là loại vaccin kết hợp cùng lúc 3 bệnh: sởi, quai bị, rubella. Vaccin được khuyến cáo tiêm cho trẻ trên 1 tuổi; thường tiêm 2 liều, liều đầu lúc trẻ 12 – 15 tháng và lập lại liều 2 lúc trẻ 4 – 6 tuổi.
Xem thêm bài: "Bệnh quai bị và vaccine" của Bác sĩ Nguyễn Hữu Châu Đức và Bác sĩ Nguyễn Thanh Bình