Hiệu đính: DS Điều Thị Ngọc Châu – Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội
Tên Khoa học Đông trùng hạ thảo
Ophiocordyceps sinensis (đổi tên vào năm 2007), Cordyceps sinensis, Sphaeria sinensis.
Tóm tắt lâm sàng
Đông trùng hạ thảo (ĐTHT) bao gồm loại nấm sinh trưởng trên cơ thể ấu trùng của sâu bướm Hepialus armoricanus Oberthuer. Cả hai thành phần này của ĐTHT đều được sử dụng như một vị thuốc y học cổ truyền Trung Quốc. Đông trùng hạ thảo được sử dụng cho các tình trạng như mệt mỏi, rối loạn chức năng tình dục, ho và được coi là một chất hỗ trợ chức năng tuyến thượng thận hoặc chất kích thích miễn dịch.
Nghiên cứu trên in vitro và trên động vật dùng Đông trùng hạ thảo
Các nghiên cứu in vitro và trên động vật cho thấy nó có tác dụng chống ung thư, giảm các tác động của phóng xạ, chống kết tập tiểu cầu và điều trị đái tháo đường. Ngoài ra, ĐTHT còn tăng cường hồi phục bạch cầu ở chuột bị giảm bạch cầu do dùng Taxol và tăng tác dụng gây độc tế bào của Cisplatin trên ung thư phổi không tế bào nhỏ.
Nghiên cứu trên người dùng Đông trùng hạ thảo
Một số nghiên cứu trên người cho thấy các sản phẩm từ ĐTHT giúp cải thiện chức năng thận và giảm biến chứng trên thận do đái tháo đường ở bệnh nhân ghép thận và bệnh nhân tiểu đường bị suy thận được chụp mạch vành. Tuy nhiên, một số phân tích gộp đã chỉ ra hiện nay vẫn chưa có đủ bằng chứng chứng minh tác dụng điều trị bổ trợ của ĐTHT ở bệnh nhân ghép thận và chạy thận nhân tạo. Bên cạnh đó, các nghiên cứu về hiệu suất tập thể dục ở người khỏe mạnh lại cho các kết quả khác nhau.
ĐTHT có thể làm tăng tác dụng không mong muốn của thuốc đái tháo đường hoặc thuốc chống đông máu/chống kết tập tiểu cầu. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy Đông trùng hạ thảo làm tăng sinh nguyên bào hồng cầu. Vì vậy, không nên sử dụng Đông trùng hạ thảo cho những người bị ung thư dòng tủy. Đông trùng hạ thảo cũng kích thích sản xuất testosterone ở chuột. Song, tác dụng này liệu có tương tự ở người hay không vẫn chưa được làm rõ.
Mục đích sử dụng Đông trùng hạ thảo
Bệnh thận
Bệnh tiểu đường
Kích thích miễn dịch
Tăng sức mạnh, sức bền
Cơ chế hoạt động Đông trùng hạ thảo
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm chứng minh rằng ĐTHT kích thích tế bào trợ giúp T, kéo dài thời gian tồn tại của tế bào lympho, tăng cường sản xuất TNF-alpha và interleukin 1, tăng hoạt động của các tế bào tiêu diệt tự nhiên. Hơn nữa, các tác dụng tăng sinh số lượng tế bào tiền hồng cầu trong tủy xương ở chuột và tăng sản xuất progesterone trong tế bào động vật cũng đã được chứng minh.
Mặt khác, các thí nghiệm khác lại cho thấy ĐTHT có thể ức chế tế bào khối u bằng cách điều tiết biểu hiện kháng nguyên MHC lớp II.
Theo dân gian, ĐTHT có thể giảm độc tính trên thận do cyclosporin và aminoglycoside gây ra, mặc dù cơ chế này vẫn chưa được làm rõ. Hoạt chất của ĐTHT là Cordycepin có chức năng ức chế kết tập tiểu cầu do collagen gây ra bằng cách giảm hoạt động của ion canxi và thromboxan A2.
Phản ứng không mong muốn
Báo cáo trường hợp
Hiện tượng chảy máu nhiều: Xuất hiện sau khi nhổ răng ở bệnh nhân sử dụng ĐTHT hàng ngày như một loại thuốc bổ.
Tương tác thuốc – dược liệu
Hạ đường huyết/Insulin
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy ĐTHT có tác dụng hạ đường huyết. Song, vẫn chưa được thử nghiệm trên lâm sàng.
Thuốc chống đông máu/Chống kết tập tiểu cầu
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy ĐTHT ức chế sự kết tập tiểu cầu và có thể làm tăng tác dụng của những loại thuốc này. Một trường hợp đã được báo cáo xuất hiện hiện tượng chảy máu quá nhiều khi làm thủ thuật nha khoa có liên quan đến việc sử dụng Đông trùng hạ thảo.