Đăng nhập
Y Học Cộng đồng Dự án “Y Học cùng cộng đồng” phổ biến những kiến thức khoa học và thường thức về y học cho cộng đồng Việt Nam
Nội dung chính
Biên dịch: Hoàng Thu Hà, Lã Thanh Thủy
Hiệu đính: Lê Hà Cảnh Châu, BS.TS. Phạm Nguyên Quý
Giới thiệu
Ốm đau có thể ảnh hưởng tới cảm giác của bạn về bản thân mình và sự tự tin của bạn. Điều trị ung thư vú có thể để lại lời nhắc nhở bạn đã trải qua điều gì và cảm giác mất mát. Những việc này có thể là tạm thời mà cũng có thể là vĩnh viễn và có thể gồm các vết sẹo phẫu thuật, sự thay đổi về cân nặng hoặc cảm giác hoặc nỗi lo lắng.
Phần này mô tả cảm giác mà bạn có thể có về cơ thể và cá tính, mối quan hệ của bạn và đời sống tình dục của bạn sau điều trị ung thư vú.
Thay đổi cách thức bạn nhìn nhận và cảm giác về cơ thể mình
Bạn nghĩ về cơ thể mình thế nào và cách thức bạn tự nhìn bản thân ra sao được gọi là hình ảnh cơ thể. Hình ảnh có thể thay đổi liên tục qua cả cuộc đời. Ốm đau có thể ảnh hưởng tới việc cơ thể bạn thực hiện chức năng như thế nào và bạn nhìn bản thân ra sao, và chúng lại có thể ảnh hưởng lên sự tự tin của bạn.
Đối với nhiều người thì ngoại hình có thể có tác động lớn lên hình ảnh cơ thể. Bất kỳ sự thay đổi nào tới cơ thể bạn do ung thư vú gây nên và điều trị ung thư vú có thể có ảnh hưởng lâu dài lên cách thức bạn cảm nhận về bản thân.
Làm quen với những thay đổi đã xảy ra, và điều chỉnh cuộc sống sau ung thư vú có thể cần thời gian. Bạn cảm thấy rằng bạn buồn bã cho những gì bạn đã mất là điều tự nhiên.
Bạn có thể lo âu về ngoại hình của mình sau phẫu thuật. Một số người thấy khó mà nhìn vào các vết sẹo hoặc không vui về hình dạng của vú/ngực của họ sau phẫu thuật và xạ trị. Bạn cũng có thể lo lắng rằng bạn sẽ không thể mặc quần áo cũ được nữa. Tuy nhiên theo thời gian, hầu hết mọi người trở nên tự tin khi biết rằng điều gì là tốt với họ và điều gì làm họ cảm thấy thoải mái.
Bạn có thể cảm thấy rằng bạn không thể tin vào cơ thể bạn hoặc bạn có thể thấy thoải mái với bất kỳ thay đổi nào mà cơ thể bạn trải qua. Hình ảnh cơ thể bạn và cảm nhận của bạn về bản thân sau chẩn đoán ung thư vú là điều có tính chất rất cá nhân.
Nếu bạn kém tự tin trước khi bị chẩn đoán ung thư vú, thì có thể mất nhiều thời gian hơn để vượt qua được những thay đổi kéo dài từ điều trị. Nói chuyện với bác sĩ địa phương về những mối lo âu này cũng có thể là hữu ích.
Đánh mất bản thân
Bạn có thể cảm thấy rằng cuộc sống như bạn đã từng biết bị phá vỡ bởi việc bạn bị chẩn đoán ung thư vú và rằng bạn đã mất cảm giác bạn là ai. Đối với nhiều người cảm nhận về cơ thể làm họ thất vọng hoặc họ cần cố gắng kiểm soát cuộc sống của họ tại thời điểm khi họ cảm thấy không chắc về tương lai và những thay đổi ở cơ thể họ là phổ biến. Trong lúc này bạn có thể trải qua nhiều cảm xúc từ giận dữ và sợ hãi cho tới sốc và mất niềm tin.
Cảm giác bạn đã mất nhân dạng của mình vào thời điểm có thể ảnh hưởng tới nhiều lĩnh vực trong cuộc sống của bạn. Việc bạn thấy khó kiếm được việc làm và duy trì các mối quan hệ có thể là đầy thách thức và điều này có thể thêm vào cảm giác mất mát mà bạn đang trải qua. Khả năng tình dục của bạn và cảm giác bạn hấp dẫn thế nào cũng có thể bị ảnh hưởng bởi phẫu thuật vú hoặc các triệu chứng mãn kinh do điều trị nội tiết hoặc hóa trị gây ra.
Quan hệ với mọi người xung quanh bạn
Cách thức bạn quan hệ với những người khác có thể bị ảnh hưởng khi bạn hồi phục. Những người xung quanh bạn có thể háo hức với việc bạn quay trở lại người mà họ đã biết trước khi bạn bị chẩn đoán mắc bệnh. Nếu bạn đang vật lộn với sự mất mát nhận dạng bản thân, bạn có thể thấy khó mà có mối quan hệ với những người khác và họ cũng vậy để có quan hệ với bạn. Điều này lại có thể làm bạn cảm thấy bị cô lập và cô đơn và bạn có thể cảm thấy cần tránh các tình huống khiến bạn phải đương đầu những phản ứng của người khác lên bạn.
Nhiều người trải qua các vấn đề này. Hãy cố gắng nhận diện khu vực có tác động lớn nhất và tạo nên sự thay đổi dần dần.
Chia sẻ cảm giác của bạn với nhân viên tư vấn có thể giúp bạn cảm thấy tự tin hơn và dễ chịu hơn với bản thân. Bạn có thể nói với những người gần gũi với bạn đọc quyển sách này để giúp họ hiểu những vấn đề bạn đang đối mặt. Điều này có thể giúp bạn nói chuyện với họ về cảm giác của bạn.
Các mối quan hệ của bạn
Khi kết thúc điều trị, bạn và những người gần gũi với bạn có thể mong chờ nhiều điều bắt đầu để quay trở lại bình thường. Tuy nhiên, đối với nhiều người thì điều này không dễ dàng. Nếu bạn có rắc rối với việc này sau điều trị thì bạn nên tiếp tục nói chuyện với những ai gần gũi với bạn về mối lo lắng của bạn.
Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
Việc gia đình và bạn bè phản ứng lại với việc bạn được chẩn đoán ung thư vú có thể biến động rất nhiều. Bạn bè của bạn có thể không có nhiều kinh nghiệm về chuyện ốm đau đe dọa mạng sống và không hiểu điều đó có nghĩa là gì, và họ có thể không đáp ứng được nhu cầu của bạn. Một số người có thể phản ứng theo cách làm cho bạn cảm thấy không được hỗ trợ.
Bạn giải quyết bất kỳ thay đổi nào trong mối quan hệ của bạn phụ thuộc vào bạn muốn nói chuyện bao nhiêu về những điều bạn đang trải qua. Nói chuyện cởi mở về ung thư có thể giúp cho mọi người xung quanh bạn đáp ứng dễ dàng hơn tới nhu cầu của bạn. Một cách khác là bạn có thể không cần phải nói về trải nghiệm ung thư vú của bạn với những người bên ngoài gia đình của bạn hoặc bác sĩ của bạn.
Nếu bạn có con
Sau khi kết thúc điều trị, con bạn có thể mong đợi “người mẹ” cũ của chúng quay trở lại. Đảm bảo rằng chúng có sự mong đợi thực tế về tình hình sức khỏe của bạn, lúc nào bạn vẫn cần sự giúp đỡ hoặc sự hiểu biết của chúng. Hãy tiếp tục nói chuyện với con về trải nghiệm của bạn với ung thư vú thậm chí sau khi kết thúc điều trị.
Trẻ con có xu hướng thoải mái hơn khi chúng biết điều gì đang xảy ra và chúng mong đợi điều gì. Bạn có thể nói chuyện với chúng về bất kỳ nỗi sợ hãi nào mà chúng có thể có về bạn, về chồng bạn (nếu bạn có chồng) hoặc tương lai của riêng chúng. Tuổi của con bạn sẽ ảnh hưởng tới cách bạn giao tiếp với chúng và sự mong đợi của chúng về việc bạn kết thúc điều trị.
Để có thông tin, đề nghị đọc quyển sách Nói chuyện với con về ung thư vú và Khối u của mẹ.
Nếu bạn có đối tác (chồng/người yêu)
Nếu bạn đang trong mối quan hệ, bạn có thể thấy rằng vai trò trong mối quan hệ của bạn thay đổi. Những thay đổi này có thể là tích cực hoặc tiêu cực, và một vài thứ sẽ dễ dàng đương đầu hơn là những điều khác. Có thể có khó khăn khi nói chuyện về những thay đổi này với đối tác của bạn và cũng có thể cần thời gian để giải quyết. Hoặc bạn có thể cảm thấy các mối quan hệ của bạn bền vững hơn khi cả hai cùng nhau đối mặt với ung thư vú.
Mối quan hệ của bạn có thể thay đổi thế nào
Vai trò của bạn và của đối tác của bạn trước khi bạn mắc ung thư vú có thể thay đổi. Phụ thuộc vào đối tác của bạn đã phản ứng thế nào với trải nghiệm ung thư vú của bạn, họ có thể trở nên độc lập hơn hoặc có vai trò là người chăm sóc trong khi bạn điều trị.
Một khi kết thúc điều trị, đối tác của bạn có thể đã điều chỉnh tới vai trò mới và muốn tiếp tục cách thức này, hoặc họ muốn trở về như trước kia, hoặc giả vờ như không có gì xảy ra. Cho dù đối tác của bạn đáp ứng, điều quan trọng là cả hai cố gắng nói chuyện về bất kỳ mối lo ngại hoặc sợ hãi nào.
Đối tác của bạn có thể cần đọc quyển sách Cùng nhau chiến thắng ung thư vú: cho bạn đời của những người mắc ung thư vú.
Nếu bạn có vấn đề với mối quan hệ
Các mối quan hệ của bạn trước khi mắc ung thư vú như thế nào nhiều khả năng có ảnh hưởng lớn tới việc bạn và đối tác của bạn đương đầu với chẩn đoán mắc bệnh và điều trị. Ung thư vú có thể không gây ra vấn đề nhưng có thể làm vấn đề đang tồn tại nặng thêm. Nếu mối quan hệ của bạn có vấn đề (nói chung hoặc tình dục) trước khi mắc ung thư vú thì nhiều khả năng là những vấn đề này sẽ không mất đi. Việc đau ốm sẽ gần như chắc chắn khiến bạn phải đánh giá lại nhiều điều trong đời, kể cả mối quan hệ của bạn.
Một số người quyết định rằng họ không còn muốn ở trong mối quan hệ mà họ không thấy hạnh phúc nữa. Những người khác có thể cảm thấy họ cần mối quan hệ thậm chí nếu nó không hoàn toàn là mối quan hệ hạnh phúc. Để có thể nói chuyện cởi mở về tình hình của bạn có nghĩa là hai người cùng nhau có thể tìm ra giải pháp. Điều này có thể là quá trình dần dần, nhưng tránh những vấn đề khiến bạn khó giải quyết về dài hạn.
“Đời sống tình dục sau ung thư vú” ở phần sau mô tả việc điều trị ảnh hưởng như thế nào đến đời sống tình dục của bạn. Nó cũng giải thích các ảnh hưởng tiềm năng lên đối tác của bạn và những đối tác trong tương lai có thể phản ứng như thế nào.
Đời sống tình dục sau ung thư vú
Mọi người có thể bị ảnh hưởng theo nhiều cách khác nhau sau chẩn đoán ung thư vú và điều trị. Ảnh hưởng có thể lên cơ thể hoặc cảm xúc. Chừng một nửa số phụ nữ mắc ung thư vú sẽ trải qua một vài thay đổi về cách thức cảm nhận tình dục hoặc trong cuộc sống tình dục của họ. Những thay đổi này có thể xảy ra trong vài tuần và vài tháng sau điều trị hoặc vài năm sau.
Cảm giác bị thay đổi về hình ảnh cơ thể và sự tự tôn có thể ảnh hưởng tới cảm giác của bạn về tình dục.
Sự tự tôn thấp hay bị sự tự tôn bị tổn thương có thể dẫn đến nhiều vấn đề trong quan hệ tình dục của bạn, có thể do bạn cảm thấy không hạnh phúc hoặc không thoải mái với cơ thể bạn.
Bạn cũng có thể lo lắng không biết đối tác nhìn bạn thế nào. Tuy nhiên cảm giác của bạn về cơ thể bạn không có nghĩa là đối tác của bạn có cùng cảm giác ấy.
Phần “Đánh mất bản thân” giải thích chi tiết hơn một số cảm giác mà bạn có thể trải qua.
Nói chuyện về tình dục
Một số người thấy khó nói chuyện về tình dục. Bạn có thể cảm thấy ngượng khi thảo luận điều này với đối tác hoặc bạn bè. Có thể do đó lần đầu tiên bạn thực sự nghĩ đến vấn đề này và ý nghĩa của nó đối với bạn. Bạn cũng có thể từ một nền tảng hoặc văn hóa trong đó tình dục hiếm khi được nói đến.
Chia sẻ cảm giác với đối tác, thành thật và nói chuyện cởi mở có thể giúp bạn hiểu lẫn nhau. Nếu bạn có thể giải thích cho đối tác cảm giác của bạn, sự ngại ngùng hoặc khó khăn của bạn thì họ có thể hiểu nhu cầu của bạn hơn.
Đối tác của bạn có thể phản ứng thế nào?
Đau ốm như là ung thư vú không chỉ ảnh hưởng tới cuộc sống của những người mắc bệnh mà còn ảnh hưởng tới cuộc sống của những ai gần gũi với họ, đặc biệt là đối tác của họ. Các cặp đôi đang đối mặt với ung thư có thể cảm thấy cảm xúc của họ là đau buồn và cả hai đang bị stress, mối quan hệ thường trở nên căng thẳng. Tuy nhiên một số cặp đôi thấy sự gần gũi được cải thiện trong thời gian này.
Đối tác của bạn cũng có thể đối mặt với thời gian điều chỉnh lại sau khi bạn bị chẩn đoán bệnh và điều trị. Đối tác của bạn đáp ứng với tình dục như thế nào có thể bị ảnh hưởng tới mức độ họ đã phản ứng như thế nào với việc bạn mắc ung thư vú.
Một số đối tác có thể thực hiện vai trò phòng ngừa toàn diện, nghĩa là họ cố gắng làm mọi việc cho bạn và bảo vệ bạn không bị thêm bất kỳ sự đau buồn nào nữa. Họ có thể không muốn đề cập hoặc khởi xướng tình dục hoặc gần gũi do sợ làm bạn buồn hoặc làm đau bạn. Một số đối tác đơn giản là cần thời gian để chấp nhận điều gì đã xảy ra. Một số người khác không thể chấp nhận được việc đối tác của họ bị ung thư vú và có thể xua đuổi người bệnh hoặc thậm chí từ chối họ, tạm thời hoặc vĩnh viễn. Sự từ chối này có thể đặc biệt khó giải quyết tại thời điểm khi cảm giác của bạn thật mong manh.
Đối tác tương lai có thể phản ứng thế nào?
Nếu bạn đang không có mối quan hệ nào khi bạn bị chẩn đoán bệnh hoặc mối quan hệ của bạn đã kết thúc sau khi bạn bị chẩn đoán, thì việc gặp người nào đó mới nghĩa là bạn phải kể cho họ về việc bạn mắc ung thư vú. Quyết định khi nào và kể lại như thế nào có thể là điều khó khăn. Bạn có thể cảm thấy không tìm thời điểm để nói ra hoặc không thể tìm ra lời để nói. Nhưng khi bạn biết một ai đó và cảm thấy dễ chịu với họ thì bạn có thể thấy nói chuyện về tất cả khía cạnh của cuộc sống của bạn là dễ dàng hơn, kể cả bạn mắc ung thư vú.
Khi bạn cảm thấy đã đến lúc để kể cho đối tác mới thì họ có thể phản ứng lại theo nhiều cách. Họ có thể ban đầu bị sốc và cần một chút thời gian để điều chỉnh. Họ có thể có nỗi lo lắng riêng và sợ ung thư và tất cả các điều đó có nghĩa là gì đối với họ. Hoặc đối tác mới của bạn có thể chấp nhận và thừa nhận rằng trải nghiệm của bạn về ung thư vú hiện là một phần của cuộc đời bạn.
Khi bạn bắt đầu một mối quan hệ mới, bạn và đối tác sẽ quyết định thời điểm đúng để có quan hệ tình dục lần đầu tiên. Bị ung thư vú có thể ảnh hưởng tới cảm giác của bạn về thời điểm đúng của bạn. Nói chuyện với đối tác về cảm giác của bạn sẽ giúp giảm đi cảm giác lo lắng bạn đang có.
Quay trở lại tình dục và gần gũi
Thậm chí nếu quan hệ tình dục của bạn đã giảm hoặc ngừng hoàn toàn trong và sau điều trị, bạn có thể muốn duy trì một mức độ gần gũi với đối tác của bạn.
Quan hệ tình dục có thể gồm động chạm và các biểu hiện khác của tình cảm mà thường không luôn dẫn đến quan hệ tình dục bằng miệng hoặc theo đường dưới, nhưng vẫn dẫn đến sự hài lòng. Khi bạn cảm thấy sẵn sàng để làm tăng quan hệ tình dục lên hoặc bắt đầu lại quan hệ tình dục, bạn có thể muốn tạo nên thời điểm chỉ cho bạn và đối tác của bạn, không có sự ngắt quãng. Nó có thể giúp bạn xem xét bạn và đối tác của bạn hiện mong chờ gì từ sự gần gũi và tình dục và khám phá cách mới để chia sẻ sự thỏa mãn tình dục. Cách thức các bạn giao tiếp với nhau tại thời điểm này rất quan trọng. Cả hai cần cơ hội để nói chuyện về cảm giác của bạn. Thường là không dễ dàng nói chuyện về tình dục và bạn có thể thấy dễ nói ở đâu đó mà cả hai cảm thấy thoải mái, có lẽ là không phải trên giường ngủ. Một số người khuyến nghị bắt đầu bằng cách viết ra các bạn thích điều gì ở nhau và nói về những điều tích cực này.
Đời sống tình dục của bạn có thể thay đổi thế nào?
Ảnh hưởng của điều trị ung thư vú có thể có nghĩa là bạn cần nghĩ về cố gắng có các tư thế tình dục khác nhau, có thể là do bạn còn đau hoặc không thấy dễ chịu hoặc do bạn không muốn chú trọng vào một phần nhất định trên cơ thể bạn. Các tác dụng phụ của điều trị như là các triệu chứng mãn kinh, có thể ảnh hưởng tới đời sống tình dục của bạn. Để có thông tin, đề nghị xem phần “Quản lý các tác dụng của điều trị” ở các trang trước.
Đã lâu rồi kể từ khi bạn quan hệ tình dục lần cuối, hãy nói chuyện với đối tác trước khi các bạn gần gũi, nếu việc nói về cảm giác của bạn có thể khó hơn. Điều này mang lại cho bạn cơ hội để thảo luận chuyện đó và giúp đối tác của bạn hiểu cảm giác của bạn ra sao.
Mối lo lắng về ảnh hưởng mà ung thư vú có thể có lên đời sống tình dục của bạn sẽ là duy nhất đối với bạn và trường hợp của bạn. Bất kỳ những thay đổi nào mà bạn trải qua có thể ảnh hưởng tới sự tự tin và cảm giác về bản thân bạn. Bạn cũng có thể lo ngại về trải nghiệm tình dục đầu tiên sau khi bị chẩn đoán bệnh, hoặc những điều lo lắng sẽ không giống như trước. Nó cũng có thể khó để bắt đầu làm những điều khác khi cách thức quan hệ tình dục thông thường với đối tác không còn thích hợp nữa.
Đối với một số phụ nữ thì vú rất nhạy cảm với kích thích tình dục. Nếu kích thích lên vú là quan trọng trong đời sống tình dục của bạn thì việc mất vú hoặc thay đổi ở vú do phẫu thuật và xạ trị có thể có tác động lớn lên sự thỏa mãn tình dục của bạn. Bạn có thể có các khu vực bị sưng và nhạy cảm, hoặc mất sự nhạy cảm. Cảm giác mất mát này có thể được đối tác của bạn chia sẻ nếu họ đạt được sự thỏa mãn tình dục từ việc nhìn hoặc có cảm giác trên vú của bạn.
Ứng phó với những thay đổi tới đời sống tình dục
Bạn và đối tác có thể muốn thay đổi sự chú ý tới các khu vực khác của cơ thể và khám phá các vùng khác để kích thích giúp bạn cảm thấy thỏa mãn. Một số phụ nữ thấy đồ chơi tình dục như là bộ tạo rung và dương vật giả giúp tìm ra khoái cảm.
Điều quan trọng là bạn cảm thấy bạn có thể là một phần của mối quan hệ tình dục mà không cần so sánh hiện tại với trước kia. Bạn và đối tác có thể cần tìm ra cách thích ứng với những thay đổi do ung thư vú gây nên, và điều này cần thời gian, sự kiên nhẫn và cố gắng từ cả hai phía. Có thể cần thời gian để bạn tự tin trở lại và bạn cảm thấy thoái mái khi quan hệ trở lại.
Mất khả năng tình dục, khô âm đạo và đau là những vấn đề chung mà phụ nữ đã điều trị ung thư vú trải qua và những điều này làm cho việc quan hệ khó khăn hơn.
Đề nghị đọc quyển sách Cơ thể bạn, sự gần gũi và tình dục (sex) để có thêm thông tin.
