Giảm đau khi sinh: Phương pháp Gây tê ngoài màng cứng

Mình nhận được rất nhiều câu hỏi của các thai phụ gần ngày sanh về vấn đề “sanh không đau” nên mình viết bài này nhằm giải đáp một số thắc mắc cho các bạn đang quan tâm.

“Sanh không đau” là gì?

Khi vào chuyển dạ, tử cung sẽ co thắt để mở cổ tử cung, đẩy thai xuống thấp và tạo ra cơn đau. Ngưỡng đau của mỗi người khác nhau do vậy cảm nhận cơn đau chuyển dạ cũng khác nhau ở tùy người. Tuy nhiên, đại đa số thai phụ cho rằng cơn đau này từ rất đau đến đau không thể chịu đựng được. Cơn đau chuyển dạ không có bất cứ tác dụng có lợi nào cả, nó chỉ là tác dụng không mong muốn của các cơn co tử cung, thậm chí nhiều sản phụ vì đau quá nên la hét, lăn lộn dẫn đến mệt và mất sức.

Có nhiều phương pháp để làm giảm cơn đau khi chuyển dạ, phương pháp “gây tê ngoài màng cứng” được sử dụng phổ biến nhất vì tính an toàn và hiệu quả của nó. Hầu hết các bệnh viện sản khoa đều sử dụng phương pháp này cho thai phụ. Người ta thường dùng các từ “sanh không đau” “đẻ không đau” để nói về phương pháp “tê ngoài màng cứng” để giảm đau trong chuyển dạ. Bài viết dưới đây là nói về phương pháp này.

Tê ngoài màng cứng là gì?

Là một phương pháp gây tê vùng, làm giảm cảm nhận đau xuất phát từ một vùng của cơ thể. Tê ngoài màng cứng phong bế những dây thần kinh xuất phát từ vùng thấp của cột sống, làm mất cảm giác đau của nửa dưới của cơ thể.

Trong chuyển dạ, khi bạn được tê ngoài màng cứng, bạn sẽ mất một phần cảm giác đau của các cơn co tử cung. Bạn vẫn tỉnh táo, vẫn cử động được nhưng không thể bước đi an toàn. Bạn vẫn có thể rặn sanh.

Tê ngoài màng cứng được thực hiện như thế nào?

Bạn sẽ nằm nghiêng, hoặc ngồi với vùng thắt lưng càng cong càng tốt. Bác sĩ gây mê sẽ bôi thuốc sát trùng lên vùng thắt lưng. Họ sẽ đưa một kim xuyên qua da (có thể hơi đau, nhưng bạn cố gắng không nên thay đổi vị trí trong khi thực hiện thủ thuật) đến vùng ngoài màng cứng. Bác sĩ sẽ luồn một catheter (ống mềm nhỏ) qua kim vừa chích để đưa thuốc liên tục vào vùng ngoài màng cứng. Catheter được cố định bằng cách dán vào lưng của bạn. Bạn có thể nằm ngửa mà không ảnh hưởng gì đến vị trí catheter.

Trước khi thực hiện thủ thuật bạn sẽ được truyền dịch qua đường tĩnh mạch, trong và sau khi thực hiện thủ thuật bạn sẽ được theo dõi huyết áp, thai nhi sẽ được theo dõi tim thai qua mornitor (máy theo dõi liên tục tim thai).

Catheter sẽ được tháo khi bạn sanh xong. Nếu bạn phải mổ lấy thai, Bác sĩ gây mê có thể bơm thêm thuốc vào catheter để thực hiện giảm đau trong khi mổ lấy thai và sau khi mổ.

Thời điểm tốt nhất để làm tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ

Trước đây, người ta chỉ thực hiện tê ngoài màng cứng khi chuyển dạ ở giai đoạn hoạt động (khi cổ tử cung mở được 4cm). Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy làm tê ngoài màng cứng sớm hơn không làm thay đổi tỉ lệ chuyển dạ kéo dài, mổ lấy thai hay giúp sanh khi so sánh với làm tê ngoài màng cứng muộn. Do vậy, bạn có thể làm sớm hơn mà không ảnh hưởng đến kết cục cuộc sanh. Chỉ định làm ở giai đoạn nào còn tùy thuộc vào mỗi bệnh viện.

Lợi ích của tê ngoài màng cứng để giảm đau trong chuyển dạ

• Liều thuốc, thời gian giảm đau có thể điều chỉnh được để phù hợp với quá trình chuyển dạ khác nhau giữa nhiều người.
• Bạn không còn cảm giác đau nên bạn có thể nghỉ ngơi, thậm chí ngủ, trong khi tử cung gò và cổ tử cung mở. Bạn sẽ có nhiều năng lượng hơn để rặn sanh.
• Không như phương pháp gây mê, chỉ một lượng thuốc nhỏ có thể đến em bé.
• Nếu bạn phải mổ lấy thai, Bác sĩ gây mê có thể bơm thêm thuốc vào catheter để thực hiện giảm đau trong khi mổ lấy thai và sau khi mổ.

Bất lợi của tê ngoài màng cứng

• Bạn phải giữa yên tư thế trong vòng 5-15 phút khi thực hiện thủ thuật. Bạn phải chờ 5-20 phút để thuốc có tác dụng
• Thuốc sẽ làm mất một phần cảm nhận ở chân do vậy, bạn có thể không đứng hay đi dù bạn vẫn có thể cử động chân
• Tê ngoài màng cứng có khuynh hướng làm kéo dài giai đoạn rặn sanh (giai đoạn sổ thai). Để giảm hiện tượng này, bác sĩ  sẽ giảm liều thuốc giảm đau để bạn có nhiều cảm giác hơn và rặn tốt hơn; tất nhiên cảm nhận cơn đau sẽ nhiều hơn
• Tê ngoài màng cứng làm tăng nhẹ tỉ lệ giúp sanh bằng dụng cụ
• Một số trường hợp, sau khi tê ngoài màng cứng, mức độ giảm đau đạt được rất ít, hoặc chỉ giảm đau một bên
• Thuốc dùng trong tê ngoài màng cứng có thể làm giảm huyết áp của bạn tạm thời, làm giảm nhịp tim thai. Hiện tượng này thường tự phục hồi hay bằng cách truyền dịch nhanh mà không gây ảnh hưởng nghiêm trọng lên bạn và thai
• Một số tác dụng phụ khác ít gặp như: ngứa, nôn ói, sốt, khó đi tiểu. Nhiễm trùng hay tổn thương thần kinh nơi chích rất hiếm gặp
• Sau tê ngoài màng cứng có khoảng 1/100 phụ nữ bị đau đầu, do rò rỉ dịch não tủy.

Tê ngoài màng cứng có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy tê ngoài màng cứng để giảm đau trong chuyển dạ không gây ảnh hưởng tiêu cực lên thai nhi. Đối với các trường hợp chuyển dạ kéo dài, em bé của bà mẹ có tê ngoài màng cứng có kết cục tốt hơn những em bé của các bà mẹ không làm tê ngoài màng cứng.

Có phải ai cũng có thể làm tê ngoài màng cứng không?

Tê ngoài màng cứng có thể thực hiện ở hầu hết các thai phụ, trừ một số trường hợp. Bạn không thể làm tê ngoài màng cứng khi bạn đang bị tụt huyết áp, bị rối loạn đông cầm máu, nhiễm trùng máu hay nhiễm trùng da vùng đâm kim hay bạn bị dị ứng với các thuốc gây tê hay bạn đang nghi ngờ bị bệnh lý cột sống vùng thắt lưng.

Tài liệu tham khảo

https://www.facebook.com/BSPhamThanhHoang/posts/1600558143324607